Zomerzegel 2005 ‘Niets vergeten’

Op een van de zomerpostzegels 2005 (nvph 2339b; ‘Niets vergeten’) staat een inwoonster uit het dorp Reduzum (Roordahuizum, 10 km zuidelijker van Leeuwarden), die 123 jaar geleden door Cornelis Jetses (1873 – 1955) is getekend. Deze tekening is als illustratie in het boek ‘Afke’s tiental’ van schrijfster Nienke van Hichtum opgenomen.
Het gaat over Saakje van der Woude, die er met Klaas en kinderen aan de Haven in Roordahuizum woonde. Jesses kwam er terecht, omdat hij de armoedige, sfeervolle en warm menselijke entourage zou kunnen vinden, die in het begin van de vorige eeuw bij arbeidersgezinnen paste.

“Een schets uit het Friesche arbeidersleven door N. van Hichtum”, volgens de eerste druk van de vele herdrukken van het boek ‘Afke’s tiental’.

Oorsprong Afke’s tiental

Schrijfster Nienke, die met haar man Pieter Jelles Troelstra in Leeuwarden woonde, had een dienstmeisje Hiltsje Feenstra uit Warga. De oudste dochter uit een arm gezin van tien kinderen wonend in een klein huis. Het meisje sprak regelmatig en overtuigend met veel liefde over haar ouderlijk huis en vooral over haar moeder Harmke, die ze zeer bewonderde. De wijze moeder cijferde zich voortdurend weg voor haar kinderen. Nynke raakte sterk geboeid door deze edelmoedige vrouw.

Kinderboek Afke’s tiental

Jaren later toen de schrijfster niet meer in Friesland woonde, heeft ze moeder met gezin en levensomstandigheden aan de hand van Hiltsje’s verhalen nauwkeurig en inspirerend beschreven en gekleurd met de warmte van haar hart.
Op voorspraak van deskundigen heeft Nienke van Hichtum contact opgenomen met uitgever Wolters in Groningen. Het boek verscheen tenslotte in 1903 met illustraties (zwart-wit en sepia) van Cornelis Jetses. Vanaf 1906 verwierf uitgever Kluitman in Alkmaar de uitgeversrechten. Het boek werd door jong en oud gretig gelezen, waardoor 40 herdrukken ervan zijn verschenen.

Het verhaal speelt zich af in een klein dorp op het Friese platteland in het begin van de vorige eeuw, waar de kinderen opgroeien in armoede (en kou). Afke heeft dagelijks zorgen: “Kan ik de kinderen wel weer eten geven?” Afke doet er alles aan om haar kinderen zo veel mogelijk liefde en geluk te geven.

Cornelis Jetses

De illustrator ging in 2001 naar Reduzum toen hij van uitgever Wolters-Noordhoff in Groningen de opdracht kreeg de tekst van het kinderboek ‘Afke’s tiental’ van Nienke van Hichtum (pseudoniem voor Sjoukje Bokma de Boer (eerste vrouw van socialistische voorman Pieter Jelles Troelstra) van tekeningen te voorzien.
Hoewel de schrijfster haar verhalen op het leven van moeder Harmke Feenstra – Tuinstra uit het nabij gelegen dorp Wergea (Warga) baseerde, leek het Jetses toch beter niet naar dat dorp te gaan om gevoeligheid van de sociaal-dorpse controle te vermijden. Via dominee Boers uit Reduzum (waar hij enkele dagen logeerde) werd hij op het gezin Van der Woude geattendeerd, dat het verhaal treffend ondersteunt.

De in Groningen geboren tekenaar-illustrator Cornelis Jetses woonde in een dorpje in de buurt van Bremen. Beide getekende kinderen zijn zijn dochter Sien en haar buurjongetje Fidi Dammann. Jetses maakte meerdere schetsen van de kinderen bij hun spel in en rond zijn huis in Duitsland.

Bron: Ytzen, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Het standbeeld van Afke’s tiental staat in het dorp Wargea / Warga, waar Harmke met haar man Sjoerd Veenstra en de tien kinderen in een klein huisje woonden. Het is gemaakt door Suze Boschma – Berfkhout in 1957, toen het kinderboek ook in de Friese taal werd uitgegeven. Het boek is in meerdere talen verschenen.

Vanwege het 100-jarige bestaan van de leesmethode ‘Ot en Sien’ (zie slot-deelhoofdstuk) zijn op de zomerzegels 2005 zes tekeningen op twee postzegelvellen uit het boek gekozen. Op het kaft van het boek voor de vierde klas staat de gekleurde tekening van de moeder uit Reduzum, overeenkomend met die van de zomerpostzegel.

Nostalgisch Friesland

Saakje van der Woude (in de rol van moeder Harmke Veenstra uit Warga) in haar ‘zondagse pronk’ controleert in een comfortabel zittende leunstoel als moeder (beppe) met gouden oorijzer, floddermuts [floddermûtse]), bril en gouden slot met bloedkoralen om haar hals het breiwerk van haar kind: “Heeft ze ook een steek laten vallen?”
Rechts van haar drinkt haar zoon thee uit een kopje. Op de achtergrond is nog een gedeelte van een Friese staartklok naast een grote linnenkast zichtbaar.

Ot en Sien

De jongen en het meisje behoorden vroeger, zoals tegenwoordig wordt gesteld, tot de BN’ers. Beide buurkinderen zijn bijzonder bekend geworden als hoofdrolspelers van de leesmethode ‘Ot en Sien’ geschreven door Scheepstra en Jan Ligthart. Jetses ontving de opdracht een serie leesboekjes voor de zes klassen van de voormalige lagere school te illustreren (uitgegeven in 1904). Hierin is ook de tekening uit het boek ‘Afke’s tiental’ opgenomen.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(1 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...