CoBrA

De Cobragroep  was van 1948 tot 1951 een avant-gardebeweging van kunstenaars uit Denemarken, België en Nederland. De beweging werd op 8 november 1948 opgericht in het Café Notre-Dame in Parijs. De naam CoBrA is een acroniem van de hoofdsteden waar de oprichtende leden vandaan komen: Copenhague, Bruxelles en Amsterdam. Het was de belangrijkste internationale avant-gardebeweging in de kunst van Europa direct na de Tweede Wereldoorlog. Bekende leden zijn de Belg Pierre Alechinsky, de Denen Asger Jorn en Carl-Henning Pedersen en de Nederlanders Karel Appel, Constant en Corneille. De werkwijze en de maatschappelijke ideeën van deze groep zouden zich na 1951 verder ontwikkelen en een lange nawerking hebben in vele Europese landen.

België (2023): 75 jaar Cobra-beweging (1948 – 1951).

Pierre Alechinsky

Pierre Alechinsky (1927) is een Belgisch kunstschilder en grafisch kunstenaar. Alechinsky volgde van 1944 tot 1948 een opleiding in de toegepaste grafische kunsten, (boek)illustratie, typografie en fotografie. Op 8 november 1948 werd te Parijs de kunstenaarsgroepering Cobra opgericht. Alechinsky ontdekte deze groep tijdens een bezoek aan de internationale tentoonstelling van experimentele kunst ‘La fin et les moyens’, in maart 1949 te Brussel en werd meteen lid van de groep. Samen met Christian Dotremont vormde Alechinsky de drijvende kracht achter de Belgische afdeling van Cobra. Samen met de beeldhouwers Olivier Strebelle en Reinhoud was hij ook de organisator van het gemeenschapshuis ‘Les ateliers du Marais’, dat een trefpunt was voor vele Cobrakunstenaars. Hij nam deel aan de beide Cobratentoonstellingen, in 1949 en 1951. Hij kreeg in 1950 de Prijs van de ‘Jeune Peinture Belge’.

België (2012): Pierre Alechinsky (1927).

De laatste, gehouden in Luik, werd zelfs door Alechinsky georganiseerd. Hij hield zich in deze periode echter dusdanig bezig met de organisatie van allerlei Cobra-evenementen en met de redactie van het tijdschrift van de Cobrabeweging, dat hij zelf zeer weinig produceerde. Zijn productie kwam pas goed op gang na het uiteenvallen van Cobra.

België (2006): Nieuwe huid (1950) van Pierre Alechinsky.

In 1954 kwam Alechinsky in contact met de Chinese schilderkunst via de Chinese schilder Walasse Ting, die zijn werk sterk zou beïnvloeden. Naast de Chinese invloed had de Japanse kunst een belangrijke invloed. Daarnaast begon hij ook een interesse te vertonen voor oosterse kalligrafie. Dit blijkt onder andere uit de documentaire film ‘Calligraphie japonaise’ die hij in 1955 te Kioto draait. Hij begon te schilderen op grote papieren vellen die op de grond lagen. Sinds 1952 onderhield hij een correspondentie met de Japanse kalligraaf Shiryu Morita. Op deze manier probeerde Alechinsky een brug te slaan tussen de Oosterse en de Westerse kunst.

 

 

 

 

In 1994 ontving hij een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel. Impressies van Alechinsky’s werken werden in 1995 en 2012 uitgebracht als onderwerp op Belgische postzegels. De Franse post gaf in 1985 en vervolgens in 1992 ook postzegels uit met een afbeelding van zijn werk. De Franse postzegels zijn net fijne kunstwerkjes op zich, het is gedrukt in een verfijnde druktechniek (voelbare lijntjes van de etstechniek).

Frankrijk (1985): Pierre Alechinsky (1927).

Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag in 2007 brachten de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België te Brussel hulde aan hem door middel van een overzichtstentoonstelling van zijn 60-jarige carrière.

Frankrijk (1992): Pierre Alechinsky (1927).

Asger Jorn

Asger Jorn (1914 – 1973) was een Deens kunstschilder, schrijver en filosoof. Jorns eerste werk was expressionistisch. Later ging hij over op het surrealisme en de abstractie. Zijn werk bevat vaak angstaanjagende, mythische wezens. Hij wilde in zijn beeldtaal een verbinding leggen tussen de Noord-Europese oude mythologie en zijn eigen moderne tijd. De dieren waren daarbij een afspiegeling van de wereld van de mensen.

België (2006): Pierre Alechinsky en Asger Jorn (gemeenschappelijke uitgifte met Denemarken).

Asger Jorn reisde naar Frankrijk, waar hij in 1948 de Cobra-groep oprichtte, samen met de Nederlanders Constant, Corneille en Karel Appel en de Belgen Christian Dotremont en Joseph Noiret uit België. In 1949 werd hij ook lid van het Deense kunstenaarscollectief Spiralen (met onder anderen Mogens Balle en Wilhelm Freddie), dat verwante uitgangspunten had. Jorn werd gezien als een van de belangrijke inspirators binnen Cobra. Hij reisde veel en onderhield de internationale contacten. Zijn werk was te zien op de grote Cobra-tentoonstellingen in Amsterdam (1949) en Luik (1951). Hij keerde verarmd en door tuberculose verzwakt terug naar Denemarken.

Toen Jorn vanwege zijn longtuberculose in een sanatorium in Silkeborg was opgenomen en niet meer kon schilderen, voerde hij veel gesprekken met de Belgische Cobrakunstenaar Christian Dotremont, die ook ziek was geworden en in hetzelfde sanatorium terechtkwam. Dotremont was in die tijd bezig met een boek over kunst, en Jorn schreef over tekens en magische symbolen die bij erediensten werden gebruikt. Onder meer een slang met een opgerolde staart, een motief afkomstig van een gouden hoorn, nam hij in zijn geschriften op.

Jorn, die de betekenis van de kindertekening al vroeg inzag, liet zijn zevenjarige zoon op een deur van het huis in Bregnerød schilderen. De expressie van zijn zoontje inspireerde hem in veel van zijn werken. Samen met Dotremont maakte Jorn een reeks ‘peintures-mots’: woordschilderingen. Het handschrift als spiegel van de eigen persoonlijkheid boeide Jorn erg en in die zin zag hij schrijven en schilderen als één en dezelfde bezigheid. Tevens maakte Jorn in de Cobraperiode enkele schilderijen met zware vormen en donkere kleuren. Onder de indruk van het dreigende gevaar dat de Koude Oorlog in een nucleair conflict zou kunnen ontaarden, schilderde hij een serie oorlogsvisioenen. Met agressieve dieren, zoals in het schilderij ‘Het recht van de adelaar’, gaf hij zijn vrees symbolisch weer.

Cuba (1967): Stalingrad (Asger Jorn)

Later schonk Jorn een museum voor moderne kunst aan de Deense stad Silkeborg, het Museum Jorn, in de buurt waar hij opgroeide. Hij stierf in Aarhus op 1 mei 1973. Hij ligt begraven in Grötlingbo, op het Zweedse eiland Gotland.

Karel Appel

Karel Appel (1921 – 2006), was een Nederlands schilder en beeldhouwer in de moderne kunst uit de tweede helft van de twintigste eeuw, die tot de expressionisten kan worden gerekend. Appel schilderde nooit abstract, al benadert zijn werk dat wel sterk. Er zijn altijd herkenbare figuren te ontdekken; mensen, dieren of bijvoorbeeld zonnen. Tijdens de Cobraperiode, vanaf 1948, schilderde Appel simpele vormen met stevige contourlijnen, opgevuld door felle kleuren. Onderwerpen waren vriendelijke onschuldige kindwezens en fantasiedieren. Hij liet zich daarbij beïnvloeden door de manier waarop mensen met een verstandelijke beperking tekenen en schilderen. Het werk van Appel gaf aanleiding tot opmerkingen zoals ‘dat kan ik ook’.

Nederland (2006): PZM 338, Weken van de Kaart – Karel Appel.

Karel Appel overleed op 3 mei 2006 op 85-jarige leeftijd. Op 1 september 2006 verscheen ter gelegenheid van de Weken van de Kaart postuum een door hem ontworpen postzegel. Het laatste kunstwerk van Karel Appel is door de TPG Post uitgeven als postzegel. Karel Appel staat vooral bekend om zijn schilderijen op groot formaat. Het is dan ook verrassend, dat hij er in slaagde om ook op klein formaat een meesterwerkje te scheppen. Met de krijttekening die Appel voor de postzegel maakte, greep hij terug op de stijl gedurende de Cobrajaren. In deze periode liet hij zich inspireren door kindertekeningen. De tekening van Karel Appel stelt een figuurtje voor, dat zowel kind als vogel kan zijn. Het is een fantasiewezen, dat hij met rode en blauwe lijnen op papier zette.

Nederland (2006): Karel Appel (prestigeboekje)

Volgens de kunsthistoricus Willemijn Stokvis heeft Appel zich in zijn schilderscarrière met totale overgave in de verf gestort, om daar een oerkreet uit op te laten klinken. Deze benadering is volkomen tegengesteld aan de werkwijze van Appels wereldberoemde Nederlandse tijdgenoot Mondriaan. “Beiden vertegenwoordigen twee polen van de geschiedenis van de moderne kunst, waarbij zij zich verhouden als de uiterste beheersing tot de uitbarstende spontaniteit. Beiden zochten naar de oerbron van de schepping, een zoektocht die wellicht de basis vormt voor een belangrijk deel van de moderne kunst. Mondriaan zocht de oerformule waarop de constructie van de kosmos berust; van Appel kan men zeggen dat hij de scheppingsdrift in zich wakker probeerde te schudden waarmee dat universum zou zijn gemaakt.”, aldus Willemijn Stokvis.

Het werk van Appel is meestal uit meerdere lagen opgebouwd, waardoor het werk diepte en reliëf krijgt. Op een vrijwel eenkleurige, maar met zorg geschilderde ondergrond schilderde hij in ten minste twee stadia zijn onderwerpen. Volgens eigen zeggen draaide hij vaak het werk op zijn kop of keek hij tussen zijn benen door naar het werk. Dit is een bekende manier om te controleren of de compositie van een werk evenwichtig is.

Corneille

Corneille (1922 – 2010) was een Nederlandse Cobra-schilder. Aanvankelijk sterk beïnvloed door het werk van Picasso, maakte hij zich in 1948 hiervan los en trad toe tot de Cobra-beweging; hij is daarvan medeoprichter, samen met onder anderen de Nederlanders Karel Appel, Jan Nieuwenhuijs, diens broer Constant Nieuwenhuijs en de Belgen Christian Dotremont en Joseph Noiret. In 1950 verhuisde hij van Amsterdam naar Parijs waar hij tot 1968 samenleefde met de fotografe Henny Riemens (1928-1993). Het paar trouwde in 1955 te Amsterdam en reisde meermalen naar andere delen van de wereld: Noord-Afrika, Noord-Amerika, de Antillen en Zuid-Amerika. Deze reizen bepalen in hoge mate de aard van zijn werk. Vanaf 1960 viel hij terug op figuratieve kunst, waarbij vrouwen, vogels, bloemen en vaak personages tot zijn artistiek vocabularium behoren. Zelf beweerde hij dat schilderen geen hobby of werk is, maar eerder een roeping. De laatste jaren had Corneille zijn atelier in Parijs. Bezoekers werden vrijwel niet gedoogd door de kunstenaar. Corneille leefde teruggetrokken in het Maison du Cedres in het Franse departement Val-d’Oise.

Op een eerdere grote expo (2019) in Schiedam was ook aandacht voor etnografica: beelden en maskers uit Afrika die hem zijn hele leven inspireren. Bij zijn overlijden laat Corneille vier ateliers vol Afrikaanse maskers na.

Corneille ontmoet aan de Rijksakademie van beeldende kunsten Karel Appel en raakt geïnspireerd door Vincent van Gogh. Tijdens zijn leven leest hij alle brieven van hem en bewondert zijn kleurgebruik. Als Corneille in 2010 overlijdt, wordt hij op zijn verzoek naast Van Gogh begraven, in het Franse Auvers-sur-Oise.

Frankrijk (1979) FDC Vincent van Gogh – L’Église d’Auvers-sur-Oise.

Constant

Constant (1920 – 2005) was een Nederlands beeldend kunstenaar, auteur, muzikant. Hij was een vooraanstaand lid van de kunstbeweging Cobra en naast kunstschilder ook ontwerper van visionaire architectuur onder de naam ‘New Babylon’.

Constant wordt algemeen beschouwd als de theoreticus van de groep. Hij zal dan ook zijn hele carrière stevige, marxistische maatschappijkritiek blijven vertonen in zijn werk. Constant vindt dat kunst experimenteel moet zijn. Uit de ondervinding (expérience), die in ongebonden vrijheid wordt opgedaan, komt de nieuwe creativiteit voort. Manifest blijkt een van de belangrijkste teksten over kunst in Nederland na de Tweede Wereldoorlog. In Manifest schrijft Constant dat het proces van het creëren belangrijker is voor de experimentele kunstenaar dan het werk zelf. Het is een middel om spirituele en mentale rijkdom te bereiken. Ten tweede is het werk van een experimentele kunstenaar een spiegelbeeld van de veranderingen in de algemene perceptie van schoonheid.

Meer info:

Expo ‘Cobra 75: Grenzeloos en vrij’,  tot en met 8 oktober 2023:

https://cobra-museum.nl/tentoonstelling/cobra-75-grenzeloos-en-vrij/

Nederland (1988): PZM 58, Cobra zegels (Appel, Corneille, Constant)

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • België • Denemarken • Frankrijk • Vincent van Gogh

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...