Kinderzegels 1934

Naar aanleiding van de vraag aan een dorpsgenoot: “Bent u familie van kunstenaar Van Dobbenburgh?” kreeg ik een bevestigend antwoord: “Ja, ik ben zijn kleinzoon, mijn vader Hans (1921 – 2005) is de oudste zoon van de kunstenaar!”
Via het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in het westen heeft Hans naderhand zijn verzet-carrière in Friesland nabij Joure voortgezet. Na de oorlog is hij in het huwelijk getreden met een dame uit het dorp Oudehaske in de buurt van Joure. Een zoon van hem, Martin, woont in Beetsterzwaag.
De vraag die ik een poos geleden aan Martin van Dobbenburgh stelde, is ontstaan naar aanleiding van een vraag van Gert Holstege, mede-samensteller van het Handboek Postwaarden Nederland: “Beschik je ook over achtergrondinfo van lithograaf Aart van Dobbenburgh?”

Na ontvangst van de 64e editie van het Handboek met daarin o.a. weldadigheidszegels Voor het kind 1934 bleek me dat van de 6-jarige ‘kinderzegel-dochter’ Ans (1927 – 2020) een foto was geplaatst, die in leeftijd niet overeenkomt met die van het meisje van de postzegel. Via het e-mailadres van de dochter van Ans, Joke Beumer-Van Dobbenburgh, heb ik twee fantastisch gelijkende jeugdfoto’s ontvangen van het échte ‘kinderzegel-meisje’ uit 1934!

De foto van Ans op het strand van Zandvoort is ook omstreeks 1934 gemaakt. Opvallende overeenkomst met de postzegelafbeelding is het grote bos haar met strik.
Op 18-jarig leeftijd ging ze de verpleging in, maar kon de opleiding niet afmaken. Door het overlijden van haar moeder moest ze in het ouderlijke huis voor de jongste kinderen zorgen Het gezin bestond uit 2 zoons en 4 dochters. Met Gerrit Jan Beumer kreeg ze 2 kinderen in de Gelderse Achterhoek.

Scala aan weinig vleiende bewoordingen & recensies

Bij de tiende uitgave van de kinderzegelemissie in 1934 zijn publicaties in filatelistische tijdschriften *) en in filatelistische rubrieken van landelijke en regionale dagbladen geplaatst met zeer persoonlijke en tijdgebonden visies op én inzichten over kinderzegels uit de periode 1924 – 1934.

1. Het kinderlijke werd gezocht in een haarstrik en een pop. Bedekt men beide, dan houdt men alles over, behalve een meisjeshoofd, wat wel de bedoeling zou zijn geweest. Thans echter geeft de gelaatsuitdrukking meer een vrouw op behoorlijk rijpe leeftijd.
2. Of is het toch een oud vrouwtje, flink kindsch met een strik in het haar en kreeg zij met haar ingevallen boezem op haar ouden dag wellicht dat kind met waterhoofd en ongelukkige voeten?
3. Hoe onkinderlijk zijn neus en mond en die ernstige oogen en hoe misteekend is dat veel te korte bovenlijfje.
4. De zegels vertoonen een niet bepaald bekoorlijk meisje met een pop in de handen.
5. Kind met een vrouwelijk gezicht en kromme rug, dat blijkbaar het medelijden moet opwekken.
6. Het kind heeft een buitengewoon armoedig gezicht.
7. Een zittend meisje met een strik in het haar dat vragend naar linksboven kijkt.
8. Wie is de kunstenaar van dit ontwerp? Verstand van kinderen heeft hij blijkbaar niet veel.

*)
Tijdschrift voor Armwezen Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming
De Philatelist
Nederlandsch Maandblad voor Philatelie

Visie Christiaan de Moor in Postzegelkunst

De vragende uitdrukking van het kind is geheel in overeenstemming met de opvatting van lithograaf Aart van Dobbenburgh. De kunstenaar wil medeleven en verantwoordelijkheid besef bij de beschouwer en koper van zijn postzegel opwekken.
Er bestaan tegengestelde opvattingen tussen kunstenaars over postzegelafbeeldingen: de gevoelige kunstenaar wil door een diep doorleefde tekening de mensen wekken tot helpen, dan eerst zullen ze werkelijk bewust gaan steunen. De verstandelijke benadering daarentegen stelt hoe aantrekkelijker de postzegels is des te groter de verkoop en des te meer hulp!
Door afwisseling van ontwerpers, ieder met zijn eigen wijze van uitdrukken, kan aan verschillende inzichten recht worden gedaan.

Kinderzegelactie & -affiches 1924 – 1934

Het jubileumnummer van het Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming’ (Tijdschrift A.M.H&K), dat ieder jaar uitgebreid aandacht schenkt aan de jaarlijkse uitgave van Weldadigheidszegel Voor het Kind, is op 1 december 1934 uitgegeven. Uitgebreid staat men in dit jubileumnummer stil bij de afgelopen tien jaar dat kinderzegels werden uitgegeven. Op 10 december 1934 verscheen de 11e kinderzegelemissie.
Opvallend is hierop de illustratie, die grafisch ontwerper Sjollema voor de kinderzegels 1933 heeft ontworpen van het jongetje met een grote lichtende ster. De afbeelding is t.o.v. de kinderzegel spiegelbeeldig uitgevoerd.

Bladzijde 4159 is afkomstig uit de kinderzegel-jubileum-editie van het ‘Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming’ van december 1934.

Ter bevordering van de verkoop van kinderzegels en briefkaarten gaf de Centrale Propaganda Commissie ‘reklame-biljetten’ uit, die in vaktijdschriften werkzaam op het terrein van de kinderbescherming en filatelie werden bijgevoegd als bijsluiter. Soms is de naam van het tijdschrift op de affiche vermeld.
Ontwerpers van de affiches: De affiche 1924 (typografische uitvoering met kindzegel als enige illustratie) is in dit overzicht niet opgenomen (bron Tijdschrift voor Armwezen Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming): 1925 Willy Sluiter, 1926 Anthon Molkenboer, 1927 Tjipke Visser, 1928 E. Wijnants, 1929 E. van Hoogstraten, 1930 André van der Vossen, 1931 G. Kiljan, 1932 J. Sjollema, 1933 J.Sjollema & 1934 J. Sjollema.

Affiche kinderzegelacties 1941 en 1946

“Deze affiche”, aldus Tijdschrift A.M.H&K, “is niets anders dan de uitdrukking van de toenemende verinnerlijking
van Van Dobbenburgh’s kunst. Er is niets episch meer in deze voorstelling, geen enkel verhalend detail. Er is maar één gebaar dat het geheele beeld beheerscht, dat van de uitgestoken Heilandshanden, waarin kracht en teederheid tot een onuitsprekelijk geheel verwezen zijn. Dit ééne gebaar van uitnodigende liefde beheerscht als enige actie de voorstelling en richt daarmee als vanzelf de aandacht van den beschouwer op het voorwerp van deze liefde, op ‘het kind’ (‘want derzulken is het hemelrijk’, Mattheus 19:14).”

Voor de kinderzegelactie 1941 (verkoopperiode 1 december – 5 januari 1942) heeft Van Dobbenburgh een affiche ontworpen, waarop een meisje naar twee uitgestoken handen opziet. ‘t Is een 12-jarig half-Maleis – half-Joods meisje, waarvan de naam nu nog onbekend is. Gelijk de kinderpostzegels bezit deze affiche een rijke schakering aan kleuren tussen fluwelig zwart en sneeuwwit (wonderen van verfijning).
Deze affiche werd in het blad ‘Storm SS’ van 12 december 1941 fel aangevallen. Reden? Het was volgens de Duitse visie overduidelijk zichtbaar dat het meisje ‘niet-arische trekken’ bezit. Volgens Hitler behoorde deze affiche ook tot de niet-getolereerde ‘entartete Kunst’. De affiche werd verboden!

Op 22 december 1941 schreef affiche-teekenaar Van Dobbenburgh aan jonkvrouwe mr. Alting von Geusau (secretaresse van de Centrale Propaganda Commissie [ze staat bekend als “moeder van de kinderpostzegels”]): “Nu doe ik U de bekentenis dat mijn model naar ras niet ‘zuiver’ is. Daarom zette ik erboven ‘Derzulken is het hemelrijk, Mattheus 19:14’). Dit heeft doel getroffen . . . Ik veronderstel dat men nu over de geheele linie mijn affiche ‘begrepen’ heeft.”
Na de oorlog is dezelfde propaganda-affiche voor de kinderzegelactie 1946 om financiële reden (geen ontwerpkosten!) nogmaals gebruikt met aangepaste datum. De druksteen voor de litho-druk was bewaard gebleven en voor hergebruik nog geschikt.
De Duitse of N.S.B.-invloed is op de gang van zaken nog niet zodanig groot geweest dat het gevolgen had voor de jaarlijkse uitgifte van de zomer- en kinderzegels. Het is drastisch veranderd op 1 januari 1942 toen Damme, Directeur-Generaal PTT met pensioen ging (bron Handboek Postwaarden Nederland, C38).

Deze affiche ondersteunde de elfde kinderzegelactie in de verkoopperiode 10 december – 9 januari 1935.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland • Kinderpostzegels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...