informatie Mooi Nederland 2014: keramiek uit Loosdrecht en Tegelen
POSTZEGEL
PostNL vraagt in 2014 met de uitgifte van zes postzegelvelletjes in de serie Mooi Nederland Keramiek aandacht voor de bijzondere positie die ons land inneemt in de productie van keramiek. Keramiek – de verzamelnaam voor aardewerk, steengoed en porselein – duidt op voorwerpen die van gebakken klei zijn gemaakt. Het woord is afgeleid van het Griekse keramos, ofwel drinkvat of aardewerkvat. Het postzegelvel Mooi Nederland 2014: keramiek uit Tegelen besteedt aandacht aan fijnkeramische producten uit Tegelen, het Limburgse dorp waarvan de naam verwijst naar de keramiekindustrie die hier al ten tijde van de Romeinen was gevestigd.
De serie Mooi Nederland 2014 bevat beelden van keramiekproducten uit verschillende steden in Nederland: Tegelen, Loosdrecht, Harlingen, Makkum en Delft. Met de serie Mooi Nederland brengt PostNL sinds 2005 tot uitdrukking dat het bedrijf geworteld is in de Nederlandse samenleving. De serie besteed aandacht aan lokale geschiedenis en culturele rijkdom.
In 2014 verschijnen in de serie Mooi Nederland 2014 in totaal zes velletjes met elk vijf postzegels met de waardeaanduiding 1 voor bestemmingen in Nederland. Op 27 januari 2014 is de uitgifte van de postzegelvelletjes over Tegelen en Loosdrecht, gevolgd op 24 februari 2014 door de postzegelvelletjes over Harlingen en Makkum. Tot slot verschijnt op 19 mei 2014 het postzegelvelletje over Delft, tegelijk met een verzamelvel. Alle postzegels uit de serie Mooi Nederland 2014 zijn ontworpen door grafisch ontwerper Rutger Fuchs uit Amsterdam.
ONTWERP
De postzegelvellen Mooi Nederland 2014: keramiek zijn gebaseerd op de indeling en de stans die de serie Mooi Nederland al sinds 2005 kenmerkt.
Loosdrecht
Op elk van de vijf identieke postzegels keramiek uit Loosdrecht staat een detail van een van de borden van Loosdrechts porselein die op het postzegelvel zijn afgebeeld: een tak met rozerode rozen en groene blaadjes. Op drie van de vijf postzegels bevindt dat detail zich op exact dezelfde positie als op het bord dat erachter schuilgaat. De lilakleur van de achtergrond van de postzegel is afgeleid van het rozerood en keert ook terug in de grote vlinder op de schotel rechtsboven op het postzegelvel. De achtergrond van de postzegel wordt in tweeën gedeeld door een witte baan waarvan de contouren en de kromming zijn afgeleid van een van de borden op het vel. De kleinere decoratiedetails van het bord worden op de postzegel afwisselend in kleur en in een monochrome lilatint weergegeven. De achtergrond van het postzegelvel is verder gevuld met verschillende stukken Loosdrechts porselein, waaronder borden, kop en schotels, damstenen, een theepot, terrines en een beeldje van een vrouw met kind. Linksboven op het postzegelvel is witruimte uitgespaard voor een korte tekst over Loosdrechts porselein. Het gebruikte lettertype is de Nobel van Sjoerd Hendrik de Roos en Dick Dooijes uit 1929-1935.
Op elk van de vijf identieke postzegels keramiek uit Tegelen staat een detail van een van de keramiekstukken uit Tegelen die op het postzegelvel zijn afgebeeld: een jongeman met een vogelkooitje in de rechterhand en een vogel op de linkerhand. Op drie van de vijf postzegels bevindt dat detail zich op exact dezelfde positie als op het bord dat erachter schuilgaat. De aardse kleur van de achtergrond van de postzegel is afgeleid van de donkere tinten van de keramiek uit Tegelen en keert ook terug in de vleugels van de vogel op het afgebeelde bord rechtsboven op het postzegelvel. De achtergrond van de postzegel wordt in tweeën gedeeld door een donkerbruine baan waarvan de kromming is afgeleid van een van de borden op het vel. De kleinere decoratiedetails van het bord worden op de postzegel afwisselend in kleur en in een monochrome aardse tint weergegeven. De achtergrond van het postzegelvel is verder gevuld met verschillende stukken keramiek uit Tegelen, waaronder borden, wandtegels, schalen, een mok, een tabakspot en een theepot. Linksboven op het postzegelvel is witruimte uitgespaard voor een korte tekst over keramiek uit Tegelen. Het gebruikte lettertype is de Nobel van Sjoerd Hendrik de Roos en Dick Dooijes uit 1929-1935.
ONTWERPER
Rutger Fuchs (1970) ontwierp al eerder verschillende postzegels voor PostNL, waaronder de postzegel over Max Euwe in 2001 ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van de wereldkampioen schaken. Het onderwerp keramiek is Fuchs niet vreemd. Zo ontwierp hij samen met Gracia Lebbink voor het Gemeentemuseum Den Haag en uitgeverij Waanders de boekenserie Delfts aardewerk, geschiedenis van een nationaal product. Van moderne keramiek weet hij ook het nodige, onder meer door zijn werk voor de Brusselse keramiekgalerie Pierre Marie Giraud. “Het zal vast wel mee hebben gespeeld bij de beslissing om mij de ontwerpopdracht voor Mooi Nederland 2014 te gunnen”, aldus Rutger Fuchs. “In ieder geval heeft het onderwerp mij altijd gefascineerd.”
Loosdrecht
Bij de start van het ontwerpproces stond alleen vast dat het postzegelvel aandacht moest besteden aan Loosdrecht en aan het porselein dat de naam van dit dorp draagt. “Verder kreeg ik alle vrijheid”, zegt Rutger. “Eerst ben ik naar Loosdrecht gegaan om het dorp en de ligging in het landschap te verkennen. Ook heb ik het Kasteel-Museum Sypesteyn bezocht. Daar is de grootste verzameling Loosdrechts porselein te vinden, bijeengebracht door Henri van Sypesteyn, de laatste bewoner van het kasteel. Met Hannie Humme van het museum heb ik uitgebreid gesproken over wat er nu zo speciaal is aan Loosdrechts porselein. Een van die bijzondere aspecten is dat in dit dorp de productie van keramiek maar kort heeft geduurd, van 1774 tot 1784. Vandaar dat het zo zeldzaam is. Bovendien is het de enige plek in Nederland waar ook daadwerkelijk porselein is geproduceerd.”
In de eerste ontwerpen voor het postzegelvelletje van Loosdrecht speelde Rutger Fuchs nog met een aanpak waarin uiterlijke kenmerken van het dorp – denk aan de ligging aan het water en de ‘ster’ van Loosdrecht – werden gecombineerd met afbeeldingen van stukken porselein. “Het resultaat leek te veel op een VVV-folder en bovendien leidde het af van waar het eigenlijk om draait, de schoonheid van het porselein. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een oplossing waardoor die veelzijdigheid van Loosdrechts porselein beter tot zijn recht zou komen. Ik ben voortdurend bezig geweest om tegelijkertijd het velletje en de postzegel te ontwerpen – de relatie tussen die twee moet je nooit uit het oog verliezen. Op het postzegelvel bleek de collageachtige aanpak goed te werken. Voor de postzegel zelf ben ik op zoek ben gegaan naar dat ene detail dat zo kenmerkend is voor Loosdrechts porselein. Dat heb ik gevonden met die prachtige schildering van de tak met rozen en rozenknoppen. Daaruit komt duidelijk het vakmanschap van de Loosdrechtse porseleinschilders naar voren. Het waren begaafde kunstenaars die prachtig werk leverden met subtiele kleurschakeringen. Dat is des te indrukwekkender als je je beseft dat de effecten pas na het bakken zichtbaar werden – ze moesten als het ware kleurenblind schilderen.”
Hoe zeldzaam Loosdrechts porselein ook is, Rutger moest toch een keuze maken uit wat hij wel en niet liet zien. “Enerzijds heb ik mij laten leiden door mijn eigen voorkeuren, anderzijds heeft natuurlijk het advies van kenners een belangrijke rol gespeeld. Ook met de achtergronden heb ik geëxperimenteerd. Eerst met een witte achtergrond op zowel postzegelvel als postzegel, met de bedoeling om daardoor de keramiek zo sterk mogelijk naar voren te laten komen. Toch was dat niet bevredigend. Het stond te los van elkaar, kreeg te weinig diepte. Het gewenste beeld ontstond eindelijk door de stukken over elkaar heen te schuiven en door op de postzegel met een lila achtergrondkleur te werken waardoor er meer eenheid in kwam. Die eenheid heb ik ook typografisch laten terugkeren, bijvoorbeeld doordat de tekst op de postzegels op twee manieren te lezen is. Namelijk zowel keramiek uit Nederland als keramiek uit Loosdrecht.”
Bij de start van het ontwerpproces stond alleen vast dat het postzegelvel aandacht moest besteden aan Tegelen en aan de keramiek dat al meer dan 2000 jaar onder die naam wordt geproduceerd. “Verder kreeg ik alle vrijheid “, zegt Rutger. “Eerst ben ik naar Tegelen gegaan om het dorp en de omgeving te verkennen. Ook heb ik keramiekcentrum Tiendschuur bezocht. In dit pottenbakkerscentrum is een grote verzameling keramiek uit Tegelen te vinden, van stukken die dateren uit 100 na Christus tot moderne producten uit de 21e eeuw. Met Sacha Odenhove van het centrum heb ik uitgebreid gesproken over wat er nu zo speciaal is aan keramiek uit Tegelen. Een van de bijzondere aspecten is natuurlijk dat de rode klei waarvan het wordt gemaakt, zo bepalend is geweest voor de kleur en uitstraling.”
Tegelen
In de eerste ontwerpen voor het postzegelvelletje van Tegelen speelde Rutger Fuchs nog met een aanpak waarin uiterlijke kenmerken van het dorp – denk aan de ligging aan de Maas en de grote villa’s van de steenfabrikanten – werden gecombineerd met afbeeldingen van stukken keramiek. “Het resultaat leek te veel op een VVV-folder en bovendien leidde het af van waar het eigenlijk om draait, de schoonheid van de keramiek. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een oplossing waardoor die veelzijdigheid van de keramiek uit Tegelen beter tot zijn recht zou komen. Ik ben voortdurend bezig geweest om tegelijkertijd het velletje en de postzegel te ontwerpen – de relatie tussen die twee moet je nooit uit het oog verliezen. Op het postzegelvel bleek de collageachtige aanpak goed te werken. Voor de postzegel zelf ben ik op zoek ben gegaan naar dat ene detail dat zo kenmerkend is voor keramiek uit Tegelen. Dat heb ik gevonden in die fraaie afbeelding van de jongeman met vogel en vogelkooi. Daaruit komt duidelijk het vakmanschap van de keramiekschilders van Tegelen naar voren, onder meer doordat zij zoveel verschillende technieken beheersen waaronder sgrafitto. Dat is des te indrukwekkender als je je beseft dat de effecten pas na het bakken zichtbaar worden – ze moeten als het ware kleurenblind te werk gaan.”
Uit de grote collectie keramiek uit Tegelen moest Rutger een keuze maken uit wat hij wel en niet liet zien. “Enerzijds heb ik mij laten leiden door mijn eigen voorkeuren, anderzijds heeft natuurlijk het advies van kenners een belangrijke rol gespeeld. Ook met de achtergronden heb ik geëxperimenteerd. Eerst met een witte achtergrond op zowel postzegelvel als postzegel, met de bedoeling om daardoor de keramiek zo sterk mogelijk naar voren te laten komen. Toch was dat niet bevredigend. Het stond te los van elkaar, kreeg te weinig diepte. Het gewenste beeld ontstond eindelijk door de stukken over elkaar heen te schuiven en door op de postzegel met aardse achtergrondkleuren te werken waardoor er meer eenheid in kwam. Die eenheid heb ik ook typografisch laten terugkeren, bijvoorbeeld doordat de tekst op de postzegels op twee manieren te lezen is. Namelijk zowel keramiek uit Nederland als keramiek uit Tegelen.”
Over de ontwerper
Rutger Fuchs (1970) studeerde grafisch ontwerpen van 1988 tot 1993 aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam (tegenwoordig de Willem de Kooning Academie). In 1992 ging hij werken als zelfstandig ontwerper, vooral voor boeken en huisstijlen voor de culturele sector (galeries, musea en uitgeverijen) in Nederland, België, Engeland en de Verenigde Staten. Eerdere postzegels van zijn hand zijn de Rouwpostzegel (1998), de Max Euwe-postzegel (2001) en de Zilveren Verrassingszegel (2001). Tot zijn opdrachtgevers behoren onder meer galerie Pierre Marie Giraud (Brussel), galerie Xavier Hufkens (Brussel), de Chinati Foundation (Marfa, Texas), de Pulitzer Foundation for the Arts (St. Louis, Missouri), kunstopleiding De Ateliers (Amsterdam) en papierproducent Proost en Brandt (tegenwoordig onderdeel van PaperLinX, Zwijndrecht ). Het grotere publiek kent Rutger Fuchs onder meer van het ontwerp van het monument Noviomagus ter gelegenheid van de 2000-jarig bestaan van Nijmegen in 2002.
EXTRA INFO
Het Loosdrechts porselein is onlosmakelijk verbonden met Joannes de Mol, dominee in Oud-Loosdrecht. In de tijd dat hij in dit dorp is gevestigd, blijkt het turfsteken – de belangrijkste bron van inkomsten voor deze omgeving – niet langer lonend te zijn. Om de grote armoede te bestrijden introduceert de dominee in 1774 een werkgelegenheidsproject, waarbij hij ook uit het buitenland keramisten en schilders aantrekt om lokale mensen op te leiden. Al gauw heeft zijn porseleinfabriek zestig man in dienst, onder wie twintig schilders. De 25 kinderen die er werken laat De Mol dagelijks een aantal uur onderwijs volgen. De aan de onderzijde met M.O.L. (Manufacture Oud Loosdrecht) gemerkte producten zijn prachtig van kwaliteit, maar met name de beschilderde stukken zijn te duur. Uiteindelijk moet De Mol na een faillissement zijn fabriek van de hand doen.
De keramiekindustrie van Tegelen is zo oud als Tegelen zelf. Vanaf de Romeinse tijd zijn in dit dorp, dat inmiddels deel uitmaakt van de gemeente Venlo, continu steen- en pottenbakovens in bedrijf geweest. Ook werden hier bakstenen en dakpannen gemaakt. Nog steeds is Tegelen een belangrijk keramisch centrum in Nederland, met dakpanfabrieken en keramische ateliers. Keramiek uit Tegelen onderscheidt zich onder meer door de typische driekleurentechniek, waarbij gele, witte en donkerbruine klei word aangebracht op rode klei, door middel van applicatie, penseel of ringeloor. Ook het Tegels zwartgoed is beroemd en werd vooral voor de export gemaakt. Dit handgemaakte, zwart geglazuurde serviesgoed was rond de jaren 1830 bijzonder populair.
VERKOOP/GELDIGHEID
De postzegels zijn, zolang de voorraad strekt, verkrijgbaar bij de Bruna-winkels, de Collect Club in Groningen en via de Onlinewinkel op www.postnl.nl/collectclub. De geldigheidstermijn is onbepaald.
WAARDE
Vanaf 1 juli 2010 staat er geen euroaanduiding op de postzegels meer, maar een cijfer. Op deze postzegels staat Nederland 1, bedoeld voor post tot 20 gram met een bestemming binnen Nederland.
TECHNISCHE GEGEVENS
Zegelformaat : 20,8 x 25,3 mm
Tanding : 14 ½ : 14 ¼
Papier : normaal met fosforopdruk
Gomming : synthetisch
Druktechniek : offset
Oplaag : de vijf plaatsen: 85.000 velletjes
Drukkerij : Joh. Enschedé Security Print, Haarlem
Zegelformaat : 20,8 x 25,3 mm
Artikelnummer
– Tegelen : 340161
Loosdrecht : 340262
Soort postzegel : twee velletjes met vijf gelijke bijzondere postzegels
Drukkleuren postzegel : geel, magenta, cyaan en zwart
Beelden op postzegelvel
Museum Hilversum: schotel met tak met rozen 1779
Kasteel-Museum Sypesteyn: twee borden met vogelmotief, porseleinen damstenen, beeldengroep ‘de maagd’ met kind, bord met bloemmotieven en gouden rand
Rijksmuseum Amsterdam: terrine met bloemmotief en terrine met landhuisje 1774
Keramiekmuseum Leeuwarden: theepot en kop en schotel met polychroom decor van insecten
Jac. Bongaerts, Keramisch Atelier Tegelen, JABO: tegels met vogel- en bloemmotieven
Keramiekcentrum Tiendschuur: bord met jongeman met vogelkooi, 1791, schalen en borden, vergiet, mok, tabakspot 19e eeuw, theepot Tegels zwartgoed
© 2014 Koninklijke PostNL BV
informatie Mooi Nederland 2014: keramiek uit Loosdrecht en Tegelen
POSTZEGEL
PostNL vraagt in 2014 met de uitgifte van zes postzegelvelletjes in de serie Mooi Nederland Keramiek aandacht voor de bijzondere positie die ons land inneemt in de productie van keramiek. Keramiek – de verzamelnaam voor aardewerk, steengoed en porselein – duidt op voorwerpen die van gebakken klei zijn gemaakt. Het woord is afgeleid van het Griekse keramos, ofwel drinkvat of aardewerkvat. Het postzegelvel Mooi Nederland 2014: keramiek uit Tegelen besteedt aandacht aan fijnkeramische producten uit Tegelen, het Limburgse dorp waarvan de naam verwijst naar de keramiekindustrie die hier al ten tijde van de Romeinen was gevestigd.
De serie Mooi Nederland 2014 bevat beelden van keramiekproducten uit verschillende steden in Nederland: Tegelen, Loosdrecht, Harlingen, Makkum en Delft. Met de serie Mooi Nederland brengt PostNL sinds 2005 tot uitdrukking dat het bedrijf geworteld is in de Nederlandse samenleving. De serie besteed aandacht aan lokale geschiedenis en culturele rijkdom.
In 2014 verschijnen in de serie Mooi Nederland 2014 in totaal zes velletjes met elk vijf postzegels met de waardeaanduiding 1 voor bestemmingen in Nederland. Op 27 januari 2014 is de uitgifte van de postzegelvelletjes over Tegelen en Loosdrecht, gevolgd op 24 februari 2014 door de postzegelvelletjes over Harlingen en Makkum. Tot slot verschijnt op 19 mei 2014 het postzegelvelletje over Delft, tegelijk met een verzamelvel. Alle postzegels uit de serie Mooi Nederland 2014 zijn ontworpen door grafisch ontwerper Rutger Fuchs uit Amsterdam.
ONTWERP
De postzegelvellen Mooi Nederland 2014: keramiek zijn gebaseerd op de indeling en de stans die de serie Mooi Nederland al sinds 2005 kenmerkt.
Loosdrecht
Op elk van de vijf identieke postzegels keramiek uit Loosdrecht staat een detail van een van de borden van Loosdrechts porselein die op het postzegelvel zijn afgebeeld: een tak met rozerode rozen en groene blaadjes. Op drie van de vijf postzegels bevindt dat detail zich op exact dezelfde positie als op het bord dat erachter schuilgaat. De lilakleur van de achtergrond van de postzegel is afgeleid van het rozerood en keert ook terug in de grote vlinder op de schotel rechtsboven op het postzegelvel. De achtergrond van de postzegel wordt in tweeën gedeeld door een witte baan waarvan de contouren en de kromming zijn afgeleid van een van de borden op het vel. De kleinere decoratiedetails van het bord worden op de postzegel afwisselend in kleur en in een monochrome lilatint weergegeven. De achtergrond van het postzegelvel is verder gevuld met verschillende stukken Loosdrechts porselein, waaronder borden, kop en schotels, damstenen, een theepot, terrines en een beeldje van een vrouw met kind. Linksboven op het postzegelvel is witruimte uitgespaard voor een korte tekst over Loosdrechts porselein. Het gebruikte lettertype is de Nobel van Sjoerd Hendrik de Roos en Dick Dooijes uit 1929-1935.
Op elk van de vijf identieke postzegels keramiek uit Tegelen staat een detail van een van de keramiekstukken uit Tegelen die op het postzegelvel zijn afgebeeld: een jongeman met een vogelkooitje in de rechterhand en een vogel op de linkerhand. Op drie van de vijf postzegels bevindt dat detail zich op exact dezelfde positie als op het bord dat erachter schuilgaat. De aardse kleur van de achtergrond van de postzegel is afgeleid van de donkere tinten van de keramiek uit Tegelen en keert ook terug in de vleugels van de vogel op het afgebeelde bord rechtsboven op het postzegelvel. De achtergrond van de postzegel wordt in tweeën gedeeld door een donkerbruine baan waarvan de kromming is afgeleid van een van de borden op het vel. De kleinere decoratiedetails van het bord worden op de postzegel afwisselend in kleur en in een monochrome aardse tint weergegeven. De achtergrond van het postzegelvel is verder gevuld met verschillende stukken keramiek uit Tegelen, waaronder borden, wandtegels, schalen, een mok, een tabakspot en een theepot. Linksboven op het postzegelvel is witruimte uitgespaard voor een korte tekst over keramiek uit Tegelen. Het gebruikte lettertype is de Nobel van Sjoerd Hendrik de Roos en Dick Dooijes uit 1929-1935.
ONTWERPER
Rutger Fuchs (1970) ontwierp al eerder verschillende postzegels voor PostNL, waaronder de postzegel over Max Euwe in 2001 ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van de wereldkampioen schaken. Het onderwerp keramiek is Fuchs niet vreemd. Zo ontwierp hij samen met Gracia Lebbink voor het Gemeentemuseum Den Haag en uitgeverij Waanders de boekenserie Delfts aardewerk, geschiedenis van een nationaal product. Van moderne keramiek weet hij ook het nodige, onder meer door zijn werk voor de Brusselse keramiekgalerie Pierre Marie Giraud. “Het zal vast wel mee hebben gespeeld bij de beslissing om mij de ontwerpopdracht voor Mooi Nederland 2014 te gunnen”, aldus Rutger Fuchs. “In ieder geval heeft het onderwerp mij altijd gefascineerd.”
Loosdrecht
Bij de start van het ontwerpproces stond alleen vast dat het postzegelvel aandacht moest besteden aan Loosdrecht en aan het porselein dat de naam van dit dorp draagt. “Verder kreeg ik alle vrijheid”, zegt Rutger. “Eerst ben ik naar Loosdrecht gegaan om het dorp en de ligging in het landschap te verkennen. Ook heb ik het Kasteel-Museum Sypesteyn bezocht. Daar is de grootste verzameling Loosdrechts porselein te vinden, bijeengebracht door Henri van Sypesteyn, de laatste bewoner van het kasteel. Met Hannie Humme van het museum heb ik uitgebreid gesproken over wat er nu zo speciaal is aan Loosdrechts porselein. Een van die bijzondere aspecten is dat in dit dorp de productie van keramiek maar kort heeft geduurd, van 1774 tot 1784. Vandaar dat het zo zeldzaam is. Bovendien is het de enige plek in Nederland waar ook daadwerkelijk porselein is geproduceerd.”
In de eerste ontwerpen voor het postzegelvelletje van Loosdrecht speelde Rutger Fuchs nog met een aanpak waarin uiterlijke kenmerken van het dorp – denk aan de ligging aan het water en de ‘ster’ van Loosdrecht – werden gecombineerd met afbeeldingen van stukken porselein. “Het resultaat leek te veel op een VVV-folder en bovendien leidde het af van waar het eigenlijk om draait, de schoonheid van het porselein. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een oplossing waardoor die veelzijdigheid van Loosdrechts porselein beter tot zijn recht zou komen. Ik ben voortdurend bezig geweest om tegelijkertijd het velletje en de postzegel te ontwerpen – de relatie tussen die twee moet je nooit uit het oog verliezen. Op het postzegelvel bleek de collageachtige aanpak goed te werken. Voor de postzegel zelf ben ik op zoek ben gegaan naar dat ene detail dat zo kenmerkend is voor Loosdrechts porselein. Dat heb ik gevonden met die prachtige schildering van de tak met rozen en rozenknoppen. Daaruit komt duidelijk het vakmanschap van de Loosdrechtse porseleinschilders naar voren. Het waren begaafde kunstenaars die prachtig werk leverden met subtiele kleurschakeringen. Dat is des te indrukwekkender als je je beseft dat de effecten pas na het bakken zichtbaar werden – ze moesten als het ware kleurenblind schilderen.”
Hoe zeldzaam Loosdrechts porselein ook is, Rutger moest toch een keuze maken uit wat hij wel en niet liet zien. “Enerzijds heb ik mij laten leiden door mijn eigen voorkeuren, anderzijds heeft natuurlijk het advies van kenners een belangrijke rol gespeeld. Ook met de achtergronden heb ik geëxperimenteerd. Eerst met een witte achtergrond op zowel postzegelvel als postzegel, met de bedoeling om daardoor de keramiek zo sterk mogelijk naar voren te laten komen. Toch was dat niet bevredigend. Het stond te los van elkaar, kreeg te weinig diepte. Het gewenste beeld ontstond eindelijk door de stukken over elkaar heen te schuiven en door op de postzegel met een lila achtergrondkleur te werken waardoor er meer eenheid in kwam. Die eenheid heb ik ook typografisch laten terugkeren, bijvoorbeeld doordat de tekst op de postzegels op twee manieren te lezen is. Namelijk zowel keramiek uit Nederland als keramiek uit Loosdrecht.”
Bij de start van het ontwerpproces stond alleen vast dat het postzegelvel aandacht moest besteden aan Tegelen en aan de keramiek dat al meer dan 2000 jaar onder die naam wordt geproduceerd. “Verder kreeg ik alle vrijheid “, zegt Rutger. “Eerst ben ik naar Tegelen gegaan om het dorp en de omgeving te verkennen. Ook heb ik keramiekcentrum Tiendschuur bezocht. In dit pottenbakkerscentrum is een grote verzameling keramiek uit Tegelen te vinden, van stukken die dateren uit 100 na Christus tot moderne producten uit de 21e eeuw. Met Sacha Odenhove van het centrum heb ik uitgebreid gesproken over wat er nu zo speciaal is aan keramiek uit Tegelen. Een van de bijzondere aspecten is natuurlijk dat de rode klei waarvan het wordt gemaakt, zo bepalend is geweest voor de kleur en uitstraling.”
Tegelen
In de eerste ontwerpen voor het postzegelvelletje van Tegelen speelde Rutger Fuchs nog met een aanpak waarin uiterlijke kenmerken van het dorp – denk aan de ligging aan de Maas en de grote villa’s van de steenfabrikanten – werden gecombineerd met afbeeldingen van stukken keramiek. “Het resultaat leek te veel op een VVV-folder en bovendien leidde het af van waar het eigenlijk om draait, de schoonheid van de keramiek. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een oplossing waardoor die veelzijdigheid van de keramiek uit Tegelen beter tot zijn recht zou komen. Ik ben voortdurend bezig geweest om tegelijkertijd het velletje en de postzegel te ontwerpen – de relatie tussen die twee moet je nooit uit het oog verliezen. Op het postzegelvel bleek de collageachtige aanpak goed te werken. Voor de postzegel zelf ben ik op zoek ben gegaan naar dat ene detail dat zo kenmerkend is voor keramiek uit Tegelen. Dat heb ik gevonden in die fraaie afbeelding van de jongeman met vogel en vogelkooi. Daaruit komt duidelijk het vakmanschap van de keramiekschilders van Tegelen naar voren, onder meer doordat zij zoveel verschillende technieken beheersen waaronder sgrafitto. Dat is des te indrukwekkender als je je beseft dat de effecten pas na het bakken zichtbaar worden – ze moeten als het ware kleurenblind te werk gaan.”
Uit de grote collectie keramiek uit Tegelen moest Rutger een keuze maken uit wat hij wel en niet liet zien. “Enerzijds heb ik mij laten leiden door mijn eigen voorkeuren, anderzijds heeft natuurlijk het advies van kenners een belangrijke rol gespeeld. Ook met de achtergronden heb ik geëxperimenteerd. Eerst met een witte achtergrond op zowel postzegelvel als postzegel, met de bedoeling om daardoor de keramiek zo sterk mogelijk naar voren te laten komen. Toch was dat niet bevredigend. Het stond te los van elkaar, kreeg te weinig diepte. Het gewenste beeld ontstond eindelijk door de stukken over elkaar heen te schuiven en door op de postzegel met aardse achtergrondkleuren te werken waardoor er meer eenheid in kwam. Die eenheid heb ik ook typografisch laten terugkeren, bijvoorbeeld doordat de tekst op de postzegels op twee manieren te lezen is. Namelijk zowel keramiek uit Nederland als keramiek uit Tegelen.”
Over de ontwerper
Rutger Fuchs (1970) studeerde grafisch ontwerpen van 1988 tot 1993 aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam (tegenwoordig de Willem de Kooning Academie). In 1992 ging hij werken als zelfstandig ontwerper, vooral voor boeken en huisstijlen voor de culturele sector (galeries, musea en uitgeverijen) in Nederland, België, Engeland en de Verenigde Staten. Eerdere postzegels van zijn hand zijn de Rouwpostzegel (1998), de Max Euwe-postzegel (2001) en de Zilveren Verrassingszegel (2001). Tot zijn opdrachtgevers behoren onder meer galerie Pierre Marie Giraud (Brussel), galerie Xavier Hufkens (Brussel), de Chinati Foundation (Marfa, Texas), de Pulitzer Foundation for the Arts (St. Louis, Missouri), kunstopleiding De Ateliers (Amsterdam) en papierproducent Proost en Brandt (tegenwoordig onderdeel van PaperLinX, Zwijndrecht ). Het grotere publiek kent Rutger Fuchs onder meer van het ontwerp van het monument Noviomagus ter gelegenheid van de 2000-jarig bestaan van Nijmegen in 2002.
EXTRA INFO
Het Loosdrechts porselein is onlosmakelijk verbonden met Joannes de Mol, dominee in Oud-Loosdrecht. In de tijd dat hij in dit dorp is gevestigd, blijkt het turfsteken – de belangrijkste bron van inkomsten voor deze omgeving – niet langer lonend te zijn. Om de grote armoede te bestrijden introduceert de dominee in 1774 een werkgelegenheidsproject, waarbij hij ook uit het buitenland keramisten en schilders aantrekt om lokale mensen op te leiden. Al gauw heeft zijn porseleinfabriek zestig man in dienst, onder wie twintig schilders. De 25 kinderen die er werken laat De Mol dagelijks een aantal uur onderwijs volgen. De aan de onderzijde met M.O.L. (Manufacture Oud Loosdrecht) gemerkte producten zijn prachtig van kwaliteit, maar met name de beschilderde stukken zijn te duur. Uiteindelijk moet De Mol na een faillissement zijn fabriek van de hand doen.
De keramiekindustrie van Tegelen is zo oud als Tegelen zelf. Vanaf de Romeinse tijd zijn in dit dorp, dat inmiddels deel uitmaakt van de gemeente Venlo, continu steen- en pottenbakovens in bedrijf geweest. Ook werden hier bakstenen en dakpannen gemaakt. Nog steeds is Tegelen een belangrijk keramisch centrum in Nederland, met dakpanfabrieken en keramische ateliers. Keramiek uit Tegelen onderscheidt zich onder meer door de typische driekleurentechniek, waarbij gele, witte en donkerbruine klei word aangebracht op rode klei, door middel van applicatie, penseel of ringeloor. Ook het Tegels zwartgoed is beroemd en werd vooral voor de export gemaakt. Dit handgemaakte, zwart geglazuurde serviesgoed was rond de jaren 1830 bijzonder populair.
VERKOOP/GELDIGHEID
De postzegels zijn, zolang de voorraad strekt, verkrijgbaar bij de Bruna-winkels, de Collect Club in Groningen en via de Onlinewinkel op www.postnl.nl/collectclub. De geldigheidstermijn is onbepaald.
WAARDE
Vanaf 1 juli 2010 staat er geen euroaanduiding op de postzegels meer, maar een cijfer. Op deze postzegels staat Nederland 1, bedoeld voor post tot 20 gram met een bestemming binnen Nederland.
TECHNISCHE GEGEVENS
Zegelformaat : 20,8 x 25,3 mm
Tanding : 14 ½ : 14 ¼
Papier : normaal met fosforopdruk
Gomming : synthetisch
Druktechniek : offset
Oplaag : de vijf plaatsen: 85.000 velletjes
Drukkerij : Joh. Enschedé Security Print, Haarlem
Zegelformaat : 20,8 x 25,3 mm
Artikelnummer
– Tegelen : 340161
Loosdrecht : 340262
Soort postzegel : twee velletjes met vijf gelijke bijzondere postzegels
Drukkleuren postzegel : geel, magenta, cyaan en zwart
Beelden op postzegelvel
Museum Hilversum: schotel met tak met rozen 1779
Kasteel-Museum Sypesteyn: twee borden met vogelmotief, porseleinen damstenen, beeldengroep ‘de maagd’ met kind, bord met bloemmotieven en gouden rand
Rijksmuseum Amsterdam: terrine met bloemmotief en terrine met landhuisje 1774
Keramiekmuseum Leeuwarden: theepot en kop en schotel met polychroom decor van insecten
Jac. Bongaerts, Keramisch Atelier Tegelen, JABO: tegels met vogel- en bloemmotieven
Keramiekcentrum Tiendschuur: bord met jongeman met vogelkooi, 1791, schalen en borden, vergiet, mok, tabakspot 19e eeuw, theepot Tegels zwartgoed
© 2014 Koninklijke PostNL BV
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij PostBeeld
(Breng als eerste je stem uit.)
Laden...
Reacties (0)