1. kwalijke gevolgen van overdaad
2. ons historisch geheugen opfrissen
3. de expressie van het menselijke gelaat
4. pas op, het gevaar loert om de hoek
5. het gevaar van egoïsme.

Kinderzegel 1982

Ontwerper Peter Vos van de 65 cent kinderzegel 1982 (nvph 1277) visualiseert met een spiegel en een konijn deze activiteit letterlijk op een voortreffelijke manier, die in figuurlijke zin opgevat en uitgelegd dient te worden (op de Edwin Olaf-postzegels).

Erwin Olaf: 40 jaar fotografie, datum van uitgifte 1 juli 2019

Edwin Olafs zienswijze

Nog geheel andere aspecten komen in de verwoording van Erwin Olaf met deze postzegels ook tot uiting:

1. ”Wat ik het liefste wil laten zien, is een perfecte wereld met een barst erin. Ik wil het beeld verleidelijk genoeg maken om mensen mijn verhaal in te trekken en dan een klap uit te delen.” Hij is een meester in verstilling: hij biedt een wrang en indringend commentaar op de context van zijn werk. Commentaar op de samenleving wordt steeds breder. Hij toont een grote maatschappelijke betrokkenheid.
2. Deze postzegels laten zich bekijken als een reis door het hoofd van de visueel ingestelde kunstenaar/fotograaf Erwin Olaf met grote zeggingskracht: “Dat dwingt en beperkt me tot een selectie van vijf beelden uit tienduizenden foto’s, waarmee ik me moet concentreren op cruciale momenten in mijn carrière. Dat heb ik samen met Rienus Gündel Franciscus gedaan, die ook het ontwerp van het postzegelvel heeft gemaakt.”
3. “Het is een zo breed mogelijk rijtje geworden. Dat was wel een uitdaging, zeker gezien de beperkingen als het kleine postzegelformaat, maar ook dat naakt op postzegels not done is. We schuren er met de gekozen foto’s wel tegenaan. Het was even puzzelen, maar het is gelukt.”

Pearls, uit de serie Squares 1986

In het postzegelblog-artikel Erwin Olaf: 40 jaar fotografie – brug tussen fotografie en schilderkunst van 16 juni is aan deze postzegelafbeelding al beschreven en de nodige aandacht geschonken.

Aanvullende info hierbij: De postzegelafbeelding Pearls wordt als een afschuwelijke foto opgevat en waarvan de boodschap zonder uitleg meteen is te vatten. De sprong van letterlijke afbeelding naar figuurlijk interpretatie (overdrachtelijke uitleg) is zonder achtergrondkennis redelijk eenvoudig te nemen. De tegenstelling afbeelden – verbeelden is nog klein. In de vier resterende postzegels is de moeilijkheidsgraad daartussen danig opgevoerd. Achtergrondkennis dient dan wel aanwezig te zijn, wil de boodschap overkomen bij de toeschouwer.
Voor schilderijen uit de middeleeuwen en onze Gouden Eeuw, die op religieuze en mythologische verhalen zijn gebaseerd, is ook kennis (elitaire kennis) noodzakelijk, waarover toen alleen geletterden/gestudeerden beschikten. Tegenwoordig bezit de kunstboodschap een humanitaire basis.

Erwin Olaf: “Je ziet op de foto’s op de postzegels hoe ik langzaam verander van ‘angry young man’ in een beeldend kunstenaar, die meer bezonnen en beschouwend naar de wereld kijkt. Ik ben in mijn eerdere werk nog aan het roepen, aan het overtuigen, inmiddels is de bezinning ingetreden.”

Julius Caesar 44 BC, uit de serie Royal Blood 2000

In de serie Koninklijk Bloed staan historische figuren als Julius Caesar, keizerin Sisi, prinses Diana, Marie Antoinette en andere koninklijke grootheden, die op een gewelddadige wijze om het leven zijn gekomen. Bij al deze personen is een voorwerp aanwezig, dat met hun doodsoorzaak heeft te maken. Op een foto uit deze serie staat prinses Diana / Lady Di bijvoorbeeld, die haar bovenarm ‘bewerkt’ met een ster, die naar het logo van de Mercedes-auto verwijst, waarmee ze haar dood tegemoet is gegaan.

Op de postzegelafbeelding staat op een bijna witte, door de computer bewerkte foto van een pseudo Julius Caesar, die met een mes in zijn bebloede rug de toeschouwer verongelijkt / verontwaardigd aankijkt: “Waarom doe je me dit aan!”, of meer eigentijds: “Waarom flik je me dit?”

De ‘mes-in-de-rug-afbeelding’ verwijst naar de dood van Julius Caesar. Het Romeinse karakter en uitstraling ontstaat door de lauwerkrans op het hoofd van het slachtoffer gelijk als die op het hoofd van de Griekse god Hermes (nvph 295).
Portret-boodschap? Met deze serie foto’s, waarmee de fotograaf hét dramatisch effect van hun dood actualiseert, tracht Erwin Olaf belangwekkende personen opnieuw een plaats in ons historisch geheugen te geven.

Nadia, uit de serie Paradise Portraits 2002

De serie Paradise Portraits toont close-ups van emotioneel geladen gezichtsuitdrukkingen van mooie jonge vrouwen en de macabere, huiveringwekkende en angstaanjagende clown-tronies, die een complementair onderdeel van de serie vormen. Clowns zijn niet zo vrolijk als ze lijken. Gemeen kijkende clowns als demonische medewerkers in de serie Paradise Portraits verbeelden het kwaad, aantrekkelijke jonge vrouwen daarentegen de onschuld.

• Erwin Olaf komt tot ontdekking dat het medium ‘portret’ voor hem ook aantrekkelijk is. Hij ontdekt al experimenterend de expressie, essentie en veelzijdigheid van het menselijke gelaat.
• De symmetrische opgestelde afbeelding van de bijzonder dichtbij gefotografeerde Nadia met gesloten ogen is een hermafrodiet (tweeslachtig; met mannelijke en vrouwelijke geslachtskenmerken). De in-zich-zelf-gekeerde Nadia heeft een ‘lipstick-hart’ op haar lippen.
• De veelzijdigheid van het menselijk gelaat staat centraal op deze portretten.
• Fotograaf Olaf is niet alleen in het doen en laten van hermafrodieten geïnteresseerd, maar als actieveling ook heel erg in dat van lesbiennes, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders (lhbt). Het mannelijke en vrouwelijke naakt speelt een belangrijke rol in al zijn fotowerk. Hij vindt daarbij inspiratie in erotische schilderijen over lust en liefde.

 Peter Paul Rubens [Public domain]

In het schilderij De ontvoering van Hippodameia (na haar huwelijksfeest door saters [ondeugende mythologische figuren met onderlichaam van bok en bovenlijf van man] ontvoerd) van barokschilder Peter Paul Rubens (1577 – 1640) vindt Erwin Olaf inspiratie voor de serie Paradise Portraits. Dit schilderij, waarin de vrouw het slachtoffer is, hing destijds in geheime paleisvertrekken (salas reservadas) van de Spaanse koning Filips II (1527 – 1598).

De twee op de zijkant liggende rode harten tonen samen op ingenieuze wijze de vorm van beide lippen.

Portrait #5, uit de serie Hope

Op de geënsceneerde foto staat een puur onschuldige jonge vrouw in gele jurk op het moment suprême voor de net geopende deur (met daarin geen spionnetje) oog in oog met een ‘in-schaapskleren-gehulde-persoon’ (niet afgebeeld), die juist heeft aangebeld. De vrouw, niets vermoedend, leunt met de ene hand tegen de deurpost (zonder weggepoetste huisnummer ‘2a’ in het midden van de deur) en met de ander steunt ze haar schouder, communiceert met lichaams-/gezichtsuitdrukking: “Zeg het maar.”
De portret-boodschap? Pas op! Het gevaar loert om de hoek. ’t Geldt vooral voor vrouwen en kinderen: verkrachting! moord! kindermisbruik!

Op de expositie 12 x Erwin Olaf in het Rijksmuseum (2 juli – 22 september) n.a.v. overdracht kerncollectie van Erwin Olaf aan het Rijks hangen voor het eerst schilderijen naast twaalf foto’s van Olaf; een combinatie van foto en voorbeeld. De foto’s gaan een dialoog aan met de schilderkunst. Al vanaf Olafs jeugd intrigeren schilderijen hem: “Hier liggen mijn artistieke roots, de wortels van mijn kunstenaarschap met andere woorden mijn beeldtaal ligt in de schilderkunst van onze 17e-eeuwse schilderijen. De belichting, positionering, houding en uitdrukking van de gefotografeerde personen zijn al veel eerder toegepast!”

Johannes Cornelisz. Verspronck [Public domain]

Schilderij ‘Meisje in blauw’ (1641) van Johannes Cornelisz. Verspronck (1600/03 – 1662) is de onschuld zelve. Ze kijkt met een twinkeling in haar donkere ogen de toeschouwer argeloos aan; afwachtend & vragend in lichaamstaal & gezichtsuitdrukking.
Naast houding en uitdrukking bestaat er tussen foto en schilderij ook een overeenkomst in kleur (bauw & geel) en afbeelding (een meisje [als volwassene geschilderd] en een jonge vrouw).

Fotografe Rineke Dijkstra is ook gespecialiseerd in foto’s (nvph 1690/91), waarop lichaamscommunicatie centraal staat. Op korte termijn kom ik op de lichaamstaal-uitdrukkingsmethode van Dijkstra op beide Unicef-postzegels terug.

Portrait of Alex, uit de serie Palm Springs 2018

Drieluik Berlijn, Shanghai en Palm Springs (in de Sonora Woestijn, 150 oostelijk van Los Angeles, Californië) zijn steden in verandering. Mensen creëren in Palm Springs hun eigen paradijzen. Het is een relatie tussen geconstrueerde droomwereld en de werkelijkheid. De mens trekt zich terug in een ‘gatted community’, terwijl de realiteit in het paradijs doordringt, dat ze zo graag willen behouden.
“Is men er gelukkig? Als er nu een ding saai is, dan is het toch het elite leven!” De upper ten woont en leeft er dag en nacht in streng bewaakte en afgeschermde compounds. Aldus ontstaat, existeert en blijft op een kunstmatige manier de American Dream bestaan.

De ‘in-zich-zelf-gerichte’ en ‘van-de-wereld-zich-afsluitende’ Alex verwijst door het knielen niet alleen naar de klassieke Griekse held Achilles, maar ook naar football-player Colin Kaepernick, die als eerste knielde (i.p.v. staan) tijdens het spelen van het Amerikaanse volkslied. Hij protesteerde op een zwijgzaam stille wijze tegen politiegeweld, discriminatie en rijkdom-verschil in Amerika.
Kunstenaar/fotograaf Olaf toont ons hiermee geen nieuws onder de zon. Vooraanstaande Grieken en Romeinen leefden en woonden ook in afgesloten en begrensde zones, evenals hoogwaardigheidsbekleders en de stadsbevolking in en na de Middeleeuwen in ommuurde burchten/paleizen en steden. Zelfs onze koninklijke familie woont van de wereld afgeschermd.

Erwin Olaf verwijst (protesteert) op een versluierende wijze met de knielende stand van Alex naar (tegen) de gekunstelde instelling van mensen, die zich afsluiten van de realistische werkelijkheid en ‘zich-te-goed-doen-in-een-eigen-gecreëerde-idealistische-droomwereld’. Hét toppunt van egoïsme!

Evenwichtige dynamiek – dynamische balans?

1. Met het symmetrisch opgestelde gezicht in het midden van het postzegelvel is bij eerste aanblik sprake van evenwicht. Aan weerskanten van de postzegel in het midden twee postzegels. Door kleurverschil van de vierde postzegel geen evenwichtigheid: een ongekleurde postzegel tegenover drie gekleurde. Qua afbeelding wel evenwichtigheid: op tweede en vijfde postzegel gehurkte personen. De eerste en vierde postzegel geven een tegenstelling en evenwichtigheid: zwart-wit foto tegenover een kleurenfoto met naakte en geklede dame, waarvan de blikken van de ogen elkaar kruizen.
2. De ogen van de ‘medewerkers’ spelen een belangrijk rol, [1] die bij je langs kijken, [2] die je verongelijkt aankijken, [3] die met gesloten ogen ‘kijken’, [4] die je verwachtingsvol aankijken, [5] die wegkijken met verborgen blik.
3. Gezichten met de ogen bezitten een grote zeggingskracht. Het postzegelvel toont een gezicht in detail, twee met een halve en twee met een hele persoonsafbeelding.
4. Bij de eerste en laatste postzegel lopen beide foto-afbeeldingen door op de tabs links en rechts.

Het Erwin Olaf-jubileum-postzegelvel toont op dynamische wijze met beelden, kleuren en vormen de hectiek van het leven met z’n tegenstellingen en overeenkomsten.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(4 stemmen, gemiddeld: 3,50 uit 5)

Laden...