450 jaar Universiteit Leiden: Nobelprijswinnaars (2)

26 maart 2025, 20:56 uur - Randy Koo

De Universiteit Leiden werd opgericht in 1575 en is de oudste universiteit van Nederland. De universiteit telt zeven faculteiten (zes in Leiden en één in Den Haag), waaraan 33.701 studenten ingeschreven zijn in 2025. De universiteit grossiert in Nobelprijswinnaars namelijk 16 wetenschappers die deze prijs kregen. In deze negende blog komt aan de orde: Nobelprijswinnaars (2).

Gerelateerde artikelen

Post Views: 76

Nobelprijs

De Nobelprijs (Zweeds: Nobelpriset, Noors: Nobelprisen) is een jaarlijkse prijs voor wetenschappers die een zeer goede prestatie hebben geleverd op het gebied van natuurkunde, scheikunde en fysiologie of geneeskunde. Ook is er een Nobelprijs voor auteurs die belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de literatuur en voor personen die goed hebben bijgedragen tot de wereldwijde vrede. De prijs bestaat al sinds 1895 en is genoemd naar de wetenschapper Alfred Nobel.

De prijs is bedacht door Alfred Nobel. Nobel was een Zweedse ondernemer, en uitvinder van heel veel explosieven. Zo is hij de bedenker van dynamiet. Het bedenken en produceren van die explosieven ging niet altijd goed, en hij was dan ook niet heel erg geliefd. Zijn fabrieken ontploften namelijk weleens, of er waren doden gevallen bij het bedenken van de producten. Hij had ook een paar broers. Die waren ook ondernemer. Toen een van zijn oudere broers, Ludwig, overleed, kopte een krantenartikel: “Handelaar in de dood is dood.” De krant had Ludwig en Alfred door elkaar gehaald, maar Alfred wist wel dat hij iets moest doen om dit bij zijn daadwerkelijke overlijden in de toekomst niet weer te krijgen. Daarom bedacht hij de Nobelprijzen. Hij zorgde ervoor dat een deel van zijn fortuin daaraan besteed werd. Deze prijzen worden nog steeds elk jaar uitgereikt en zijn een van de beroemdste en belangrijkste prijzen ter wereld geworden.

Nobelprijswinnaars

Willem Einthoven (Fysiologie/Geneeskunde, 1924)

Willem Einthoven, de uitvinder van de electrocardiograaf (ECG), transformeerde de medische diagnostiek. Met zijn apparaat werd het mogelijk om de elektrische activiteit van het hart te meten, een innovatie die vandaag de dag miljoenen levens redt. Hij was hoogleraar van de Universiteit Leiden (1886 – 1927) en voerde zijn baanbrekende experimenten uit.

Zie mijn eerdere blog over Willem Einthoven in 2022:

https://www.postzegelblog.nl/2022/04/12/willem-einthoven-op-12-april-2022-in-leiden/

Albert Szent-Györgyi (Fysiologie/Geneeskunde, 1937)

De ontdekking van vitamine C en de rol ervan in het menselijk metabolisme leverde Albert Szent-Györgyi de Nobelprijs op. Hij bracht twee jaar door als gastonderzoeker in Leiden (1920-1922), waar hij zijn vaardigheden verfijnde en cruciale stappen zette in zijn onderzoek naar voedingsstoffen en gezondheid.

Enrico Fermi (Natuurkunde, 1938)

Enrico Fermi, een van de vaders van de kernfysica, werkte in 1924 als Rockefeller Fellow in Leiden. Hier wisselde hij ideeën uit met Leidse wetenschappers en ontwikkelde hij de grondslagen voor zijn latere werk aan kernsplitsing, dat de basis zou vormen voor zowel kernenergie als kernwapens. In het najaar van 1924 studeerde hij bij Paul Ehrenfest in Leiden, op advies van George Uhlenbeck die hij eerder in Rome had ontmoet en met wie hij twee wetenschappelijk artikelen schreef. Voor Fermi was het verblijf in Leiden een inspirerende ervaring. Zo werd hij door Ehrenfest in contact gebracht met Hendrik Lorentz en Albert Einstein en sloot hij vriendschap met een aantal jonge natuurkundigen, zoals Samuel Goudsmit en Jan Tinbergen. In 1938 werd hem de Nobelprijs voor de Natuurkunde toegekend voor het aantonen van nieuwe radioactieve elementen door bestraling met neutronen, en de daarmee samenhangende ontdekking van kernreacties veroorzaakt door langzame neutronen.

Igor Tamm (Natuurkunde, 1958)

De Nobelprijswinnaar Igor Tamm stond bekend om zijn werk aan Cherenkov-straling. In 1928 bracht hij enkele maanden door in Leiden als gastonderzoeker. Hier werkte hij samen met vooraanstaande fysici en breidde hij zijn theoretische inzichten uit, die later essentieel zouden blijken voor kernfysica.

Jan Tinbergen (Economie, 1969)

Jan Tinbergen, de eerste Nobelprijswinnaar van de Economie, legde de basis voor moderne economische modellering. Hij studeerde natuurkunde in Leiden (1921 – 1925), promoveerde in 1929 en werd later hoogleraar. Zijn analytische aanpak verbond natuurkundige precisie met economische vraagstukken en leverde nieuwe inzichten op in beleid en planning.

Nikolaas Tinbergen (Fysiologie/Geneeskunde, 1973)

Nikolaas Tinbergen, de broer van Jan, ontving de Nobelprijs voor zijn baanbrekende werk in de gedragsbiologie. Hij combineerde veldwerk met laboratoriumexperimenten en toonde aan hoe gedrag zich ontwikkelt. Hij studeerde en promoveerde in Leiden, waar hij ook enkele jaren hoogleraar was.

Tjalling Koopmans (Economie, 1975)

Tjalling Koopmans won de Nobelprijs voor zijn onderzoek naar het efficiënte gebruik van middelen in de economie. Hij promoveerde in 1936 aan de Universiteit Leiden. Zijn werk op het gebied van optimalisatie en lineaire programmering heeft invloed gehad op uiteenlopende vakgebieden, van economie tot logistiek. Hij won in 1975 samen met Leonid Kantorovitsj de Nobelprijs voor de Economie, voor hun theoretische werk over het optimale gebruik van natuurlijke hulpbronnen.

Nicolaas Bloembergen (Natuurkunde, 1981)

Nicolaas Bloembergen, een pionier in de laser- en spectroscopietechnologie, promoveerde in 1948 in Leiden. Zijn werk had een directe impact op optica en medische beeldvorming. Later keerde hij terug als Lorentz Professor om zijn kennis te delen met de volgende generatie Leidse wetenschappers. Zelf won Bloembergen in 1981 de Nobelprijs voor Natuurkunde voor laserspectroscopie, samen met Arthur Schawlow en Kai Siegbahn.

Niels Jerne (Fysiologie/Geneeskunde, 1984)

Niels Jerne (immunoloog) ontwikkelde modellen, die het immuunsysteem beter begrepen en verbeterden. Hij studeerde in 1930 aan de Universiteit Leiden, waar hij zijn interesse in biologie en fysiologie ontwikkelde. In 1984 won hij samen met Georges Köhler en César Milstein de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde voor onderzoek aan het immuunsysteem en de productie van monoklonale antistoffen.

Wordt vervolgd……