« 450 jaar Universiteit Leiden: Bekende personen

Home » Bloggers » Randy Koo » 450 jaar Universiteit Leiden: Rondje Rapenburg

450 jaar Universiteit Leiden: Rondje Rapenburg

22 februari 2025, 14:26 uur - Randy Koo

De Universiteit Leiden werd opgericht in 1575 en is de oudste universiteit van Nederland. De universiteit telt zeven faculteiten (zes in Leiden en één in Den Haag), waaraan 33.701 studenten ingeschreven zijn in 2025. Op 7 februari 2025 vieren we de 450e verjaardag van de universiteit. Het thema van ons lustrumjaar en ook van deze dies natalis is ‘De tijd vooruit’. Al sinds 1575 houden we immers onze blik gericht op de toekomst. In deze vijfde blog komt aan de orde: Rondje Rapenburg.

Gerelateerde artikelen

Post Views: 35

VVV Leiden

U vindt de VVV Leiden aan de Stationsweg 26, tussen de restaurants en de ANWB. Bij de VVV kun je terecht voor al je vragen over Leiden. Of het nu gaat om ideeën voor uitstapjes, een plattegrond, bootverhuur of lekkere eet tips. Hier weten we het! Ook vragen over het openbaar vervoer of het uploaden van het saldo op je OV-kaart kan hier natuurlijk, want in de VVV zit ook de Qbuzz Store. Last but not least kun je hier ook terecht voor de originele Leidse kadootjes, zoals etsen, puzzels en souvenirs of voor het kopen van diverse cadeaubonnen. Zoals de VVV Cadeaukaart en de Trakteer Jezelf op Leiden kaart. Kom gezellig langs bij de VVV. U wordt geholpen door een zeer vriendelijk team van het VVV, die u uitgebreid kunnen vertellen hoe u uw dagje Leiden kan invullen. Het Rondje Rapenburg is als opvouwbare kaartje gratis op te halen. Aanrader voor de eerste kennismaking met onderdelen van de Leidse universiteit:

https://www.universiteitleiden.nl/dossiers/450-jaar/rondje-rapenburg

Rondje Rapenburg

Het Rapenburg is de bekendste gracht van de Nederlandse stad Leiden. De gracht loopt van de kruising Breestraat-Kort Rapenburg-Noordeinde tot de brug ter hoogte van de Doezastraat, vanaf welk punt het water als het Steenschuur verdergaat en langs het Van der Werfpark stroomt. Oorspronkelijk liep het Rapenburg tot het Galgewater (Oude Rijn). Het Kort Rapenburg, het gedeelte tussen Noordeinde en Galgewater, werd in 1911 overkluisd ten behoeve van het toenemende verkeer.

Rapenburg (Leiden). Foto: Roger Veringmeier / Wikipedia.

Het Rapenburg was tot 1389 een vestgracht aan de zuidelijke rand van het centrum van Leiden; de naam ‘Rapenburg’ wordt voor het eerst genoemd in 1360. Voor de herkomst van de naam is geen verklaring gevonden, noch in Leiden, noch in Amsterdam, dat een eiland kent met dezelfde naam. Aan de gracht bevinden zich veel statige panden, waarvan er veel zijn gebouwd door aannemer Willem Wijmoth. De kozijnen van deze monumentale huizen zijn telkens in eenzelfde kleur donkergroen (monumentengroen) en creme-wit geschilderd. In schilderstermen wordt in Leiden dan ook van ‘Rapenburgkleuren’ gesproken. Ook het Academiegebouw, het bestuursbureau en diverse andere gebouwen van de Universiteit Leiden bevinden zich hier, evenals vele studentenhuizen, het Rijksmuseum van Oudheden, de Hortus botanicus Leiden en het Sieboldhuis. Jaarlijks wordt op het water van het Rapenburg het Rapenburgconcert gehouden.

Academiegebouw (Rapenburg). Foto: PeteBobb / Wikipedia.

Het begin van het Rapenburg aan de kant van de Breestraat wordt gemarkeerd door de Gijselaarsbank. Deze door Willem Coenraad Brouwer ontworpen bank werd in 1920 geplaatst als eerbetoon aan Nicolaas Charles de Gijselaar, burgemeester van Leiden tussen 1910 en 1927, als dank voor zijn goede zorg voor de bevolking tijdens de Eerste Wereldoorlog. De burgemeester was overigens zelf de voorzitter van de commissie die de bank liet plaatsen. In 1983 werd het bankje weggehaald voor reparatie en in 1985 teruggeplaatst nadat hier speciaal een motie over werd aangenomen door de gemeenteraad.

Rijksmuseum van Oudheden

Het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) is het nationale archeologiemuseum van Nederland. Het is gevestigd in een oud herenhuis en begijnhof, een monumentaal gebouwencomplex aan het Rapenburg 28.

Koning Willem I stichtte het RMO in 1818 en benoemde de Leidse hoogleraar archeologie C.J.C. Reuvens (1793-1835) als eerste directeur. Het museum beheert collecties van archeologische artefacten afkomstig uit culturen die van grote invloed zijn geweest op onze hedendaagse cultuur. Daarnaast beheert het museum ook de topstukken van de Nederlandse archeologie daterend van de prehistorie tot aan het einde van de middeleeuwen.

De collectie is verdeeld over een aantal afdelingen, een indeling die is doorgevoerd in de vaste tentoonstelling. De afdelingen zijn:

Egypte
Nabije Oosten
de Klassieke Wereld (Griekenland, Etrurië, Romeinse Rijk)
Nederland (Prehistorisch Nederland, Romeins Nederland, Middeleeuws Nederland)

Er zijn ook speciale activiteiten voor kinderen: Het is bijvoorbeeld mogelijk een speurtocht door het museum te maken en zijn er op bijzondere dagen kinderrondleidingen. TIjdens de vakanties zijn er educatieve kinderactiviteiten. Naast deze particuliere activiteiten heeft het Rijksmuseum van Oudheden een educatieve functie waarbij schoolklassen op bezoek komen. Het doel hiervan is een kennismaking met de Oudheid.

Japanmuseum SieboldHuis

Japanmuseum SieboldHuis, of SieboldHuis, is een museum aan het Rapenburg 19. In het museum worden voorwerpen getoond die Philipp Franz von Siebold (1796-1866) tussen 1823 en 1829 heeft verzameld tijdens zijn verblijf op Deshima, de Nederlandse handelsnederzetting bij Nagasaki in Japan. Het fungeert ook als een museum van de Japanse cultuur. Von Siebold was zeer geïnteresseerd in alle aspecten van de Japanse natuur en cultuur en zijn collectie is dan ook zeer divers. Het SieboldHuis heeft een vaste expositie van landkaarten, gesteente, dieren en planten, gebruiksvoorwerpen en kunst. Daarnaast bieden wisselende tentoonstellingen een gevarieerd programma van Japanse kunst. Sinds een aantal jaren organiseert het SieboldHuis in het voorjaar de Japanmarkt op het Rapenburg. Op deze markt worden allerlei Japanse zaken getoond en verkocht. Ook zijn er verschillende activiteiten zoals muziekoptredens en cosplay. Dit huis stond in 2012 model voor het 93e Delfts blauwe huisje van de KLM.

Japanmuseum SieboldHuis. Foto: Niels / Wikipedia.

Philipp Franz Balthasar von Siebold werd in 1796 geboren in Würzburg. In 1822 werd hij geneesheermajoor in het Nederlands Oost-Indische leger met als standplaats Batavia. Daar trok hij al snel de aandacht van de Gouverneur-generaal. Siebold leek de ideale persoon om naar Japan te sturen, een land met een centrale plaats in de veranderende wereldpolitiek. Japan was tot dat moment een onbekende mogendheid, met strikt gesloten grenzen. Handel was toegestaan, maar was beperkt tot een handelspost op het speciaal voor dit doel gebouwde kunstmatige eiland Deshima.

Nederland (2014): Grenzeloos Nederland – Japan (vel a: 155.000 velletjes).

In 1823 landde Siebold op Deshima met de opdracht informatie te verzamelen over Japan, de handel met Japan en het Japanse politieke systeem. Buitenlanders mochten Deshima niet verlaten, maar als arts stonden hem nog andere kanalen open. Na het genezen van een invloedrijke lokale ambtenaar werd hem toegestaan een kleine kliniek buiten de handelspost te openen en huisbezoeken af te leggen bij Japanse zieken.

Siebold richtte zich op het verzamelen van planten, dieren en zaden en allerlei gebruiksvoorwerpen en nam kunstenaars in dienst om dieren, voorwerpen en gebruiken op papier vast te leggen. Siebold verzamelde tijdens zijn uitstapjes ook zoveel mogelijk natuurlijk materiaal. Zijn leerlingen namen voor hem planten, dieren en gesteenten mee en hij huurde drie jagers om bijzondere dieren voor hem te verzamelen.

Nederland (2014): Grenzeloos Nederland – Japan (vel b: 15.000 velletjes).

Na een maandenlange reis naar Edo, het huidige Tokyo, waar Siebold naast vele objecten ook in het bezit van landkaarten van Japan kwam, zou hij bij terugkomst op Deshima direct naar Java vertrekken. De voorwerpen werden alvast naar Deshima verstuurd. De landkaarten werden echter ontdekt en Siebold werd ervan beschuldigd te spioneren voor de Russische staat. Het bezit van landkaarten was immers streng verboden. Na een periode van huisarrest en onderzoeken werd Siebold in oktober 1829 voorgoed uit Japan verbannen. Op dat moment wist hij nog niet dat deze ban later zou worden opgeheven.

Nederland (2014): Grenzeloos Nederland – Japan (vel c: 15.000 velletjes).

Delen van zijn collectie werden tot dan toe in Leiden, Gent, Antwerpen en Brussel bewaard. Siebold besloot zich in Leiden te vestigen aan het Rapenburg nummer 19. Vanaf 1831 stelde Siebold zijn collectie open voor het publiek en na enig aandringen gaf Koning Willem I gevolg aan zijn al eerder geformuleerde belangstelling voor de Siebold collectie. De Haagse collectie ‘Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden’, de collecties van Blomhoff en van Overmeer Fisscher, en de collectie van Siebold, werden uiteindelijk samengevoegd. Siebold’s collectie werd daartoe door de staat aangekocht en het nieuwe museum werd de voorloper van het huidige Rijksmuseum voor Volkenkunde (nu: Wereldmuseum) te Leiden.

Augustinus

Leiden kent 25 studentenverenigingen. De L.V.V.S. Augustinus (Leidse Vereniging Voor Studenten Augustinus) is een studentenvereniging in Leiden, opgericht in 1893. Het is de op een na oudste en, met in 2024 ruim 2000 leden, de op een na grootste studentenvereniging van de stad. Augustinus is vernoemd naar de vierde-eeuwse bisschop Augustinus van Hippo. Het restaurant is ook toegankelijk voor niet-leden. Adres: Rapenburg 24.

Augustinus van Hippo, ook wel Sint-Augustinus genoemd, (354 – 430) was bisschop van Hippo, theoloog, filosoof en kerkvader. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste kerkvader van het Westen. Tot zijn bekendste werken behoren de Confessiones en De civitate Dei.

Ben Telders

Benjamin Marius (Ben) Telders (1903 – 1945) was een Nederlandse rechtsgeleerde en politicus. Hij woonde aan het Rapenburg 45. Telders werd geboren als zoon van advocaat en procureur Wilhelm Albert Telders en Johanna Wilhelmina Vlielander Hein. Na zijn eindexamen aan het Gymnasium Haganum in Den Haag studeerde hij vanaf 1921 rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden, waar hij op 6 mei 1927 promoveerde. Vervolgens werkte hij als advocaat op het kantoor van zijn vader.

In 1931 werd Telders op relatief jonge leeftijd benoemd tot buitengewoon hoogleraar volkenrecht aan de Rijksuniversiteit Leiden; hij hield zijn oratie, getiteld De juridieke waardering van den oorlog, op 16 oktober van dat jaar. In 1935 werd de benoeming omgezet in een tot gewoon hoogleraar. Vanaf 1938 raakte hij betrokken bij de Nederlandse politiek; hij werd op 35-jarige leeftijd partijvoorzitter van de Liberale Staatspartij.

Met name zijn felle verzet, samen met zijn collega Cleveringa, tegen het ontslag van Joodse ambtenaren aan de Leidse universiteit, waarin hij personeel en studenten trachtte te mobiliseren, leidde ertoe dat hij op 18 december 1940 door de Duitse bezetter werd opgepakt. Achtereenvolgens verbleef hij in de gevangenis van Scheveningen, het concentratiekamp Buchenwald, het kamp Vught en het kamp Sachsenhausen, tot hij in februari 1945 in het concentratiekamp Bergen-Belsen terechtkwam. Daar overleed hij vlak voor de bevrijding op 42-jarige leeftijd aan de gevolgen van vlektyfus. In 1946 werd hem postuum het Verzetskruis toegekend.

Informatiebord Benjamin Marinus Telders in Gouda.

Op 10 april 2014 zijn in Oosterwei 10 van in totaal 16 borden met informatie over verzetsstrijders onthuld. In Oosterwei, een wijk in Gouda, zijn na de 2e wereldoorlog, de wederopbouw, 16 straten vernoemd naar verzetsstrijders. Veel bewoners van deze straten wisten maar weinig over de verzetshelden waarnaar de straten vernoemd zijn. Zij en anderen hebben er voor gezorgd dat nu in iedere straat een informatiebord staat, zodat de gedachtenis aan deze strijders levend blijft.