De Universiteit Leiden werd opgericht in 1575 en is de oudste universiteit van Nederland. De universiteit telt zeven faculteiten (zes in Leiden en één in Den Haag), waaraan 33.701 studenten ingeschreven zijn in 2025. Op 7 februari 2025 vieren we de 450e verjaardag van de universiteit. Het thema van ons lustrumjaar en ook van deze dies natalis is ‘De tijd vooruit’. Al sinds 1575 houden we immers onze blik gericht op de toekomst. In deze tweede blog worden de belangrijkste zaken van de 20e eeuw van de Universiteit Leiden geschetst.
Gerelateerde artikelen
20e eeuw
Aan het eind van de 19e eeuw werd de Leidse universiteit weer een van Europa’s meest toonaangevende universiteiten en dan vooral op het gebied van fundamenteel onderzoek in de natuurkunde. In ’s werelds eerste universitaire lagetemperaturenlaboratorium bereikte hoogleraar Heike Kamerlingh Onnes een temperatuur van slechts één graad boven het absolute nulpunt (–273 graden Celsius). In 1908 slaagde hij er als eerste in helium vloeibaar te maken en hij ontdekte bovendien het verschijnsel van supergeleiding in metalen.
Kamerlingh Onnes ontving de Nobelprijs in de natuurkunde in 1913. Een andere Leidse hoogleraar die deze prijs ontving was (samen met Pieter Zeeman van de Universiteit van Amsterdam) Hendrik Lorentz voor de beschrijving en verklaring van het zeemaneffect. De fysioloog Willem Einthoven ontving de Nobelprijs voor de uitvinding van de snaargalvanometer, die, onder andere, de ontwikkeling van de elektrocardiografie mogelijk maakte. Naast deze Nobelprijswinnaars waren ook de natuurkundigen Albert Einstein en Paul Ehrenfest, arabist en islamexpert Christiaan Snouck Hurgronje en rechtsgeleerde Cornelis van Vollenhoven van belang voor het aanzien van de universiteit in de jaren 20.
Stripboek Ehrenfest! (2015). Te koop bij een aantal Leidse stripwinkels.
(In 1912 kregen de Leidse natuurkundestudenten een nieuwe professor voor de klas, de Oostenrijker Paul Ehrenfest. Zijn komst veranderde de natuurkunde in Leiden. Hij doceerde de studenten alsof zijn leven ervan af hing en nam ze mee in zijn enthousiasme. Voor Ehrenfest bleef het niet bij enthousiasme; natuurkunde was zijn leven. Toch had Ehrenfest ook veel last van depressies. Dit in combinatie met genadeloze zelfkritiek leidde uiteindelijk ook tot zijn dramatische einde. Albert Einstein zou zonder zijn vriend Ehrenfest de Algemene Relativiteitstheorie niet hebben gerealiseerd. Hij logeerde jaarlijks bij Ehrenfest in Leiden. Hier bespraken ze samen het leven, maakten ze muziek en toetsten ze nieuwe inzichten. Museum Boerhaave viert de 100ste verjaardag van Einsteins Algemene Relativiteitstheorie met de tentoonstelling Einstein & Friends. Het stripalbum Ehrenfest sluit ook aan bij dit thema.)
Op 26 november 1940 hield de hoogleraar Rudolph Cleveringa, decaan van de juridische faculteit, een vlammend betoog in het Academiegebouw om te protesteren tegen het ontslag van de joodse werknemers, onder wie de jurist Eduard Meijers, de latere grondlegger van het nieuwe Burgerlijk Wetboek. Medisch hoogleraar Ton Barge wijdde op dezelfde dag zijn college aan de onhoudbaarheid van de theorie van de rassenleer. Ook staakten de studenten. De universiteit werd daarop door de bezetter gesloten. In september 1945 werd zij heropend. Om de toespraak te herdenken benoemt de universiteit elk jaar een Cleveringahoogleraar. Het Leids Universiteits Fonds (LUF) organiseert jaarlijks de Cleveringalezingen die over de gehele wereld worden gehouden.
De naam van de universiteit was tot 1998 Rijksuniversiteit Leiden (RUL). Daarna Universiteit Leiden.
Enkele kerncijfers (2025): 7860 medewerkers, 31% vrouwelijke hoogleraren, 33.701 studenten, 16 Nobelprijswinnaars.
Wordt vervolgd…..
Met dank aan Peter Janssen voor de frankeermachinestempels. Zie voor info www.frankeerstempel.nl
Logo Universiteit Leiden (Latijnse naam: Academia Lugduno-Batava).
Meer info:
450 jaar Universiteit Leiden: https://www.universiteitleiden.nl/dossiers/450-jaar
Top450 van Universiteit Leiden: https://top450.universiteitleiden.nl/
Alumni (incl Leidraad, 45 mijlpalen uit 450 jaar) van Universiteit Leiden:
https://www.universiteitleiden.nl/alumni
450 jaar editie van Mare, nummer 17/2025: https://www.mareonline.nl/archief/
Feest (programma en verslag) Dies Natalis op 7 februari 2025:
https://www.universiteitleiden.nl/agenda/extra/2025/02/dies-natalis-2025#
https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2025/02/dies-natalis-2025
Leiden viert feest – 450 jaar optochten, t/m 2 maart 2025 (de moeite waard en veel posters):
https://www.lakenhal.nl/nl/verhaal/450-jaar-optochten
Eerdere blogs Universiteit Leiden:
https://www.postzegelblog.nl/tag/universiteit-leiden/
Gerelateerde artikelen
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Onderwijs
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij PostBeeld
(6 stemmen, gemiddeld: 4,00 uit 5)
Laden...
Reacties (3) Schrijf een reactie
Aanvulling: Randy benoemt de protesten van Cleveringa en van Holk tegen het ontslag van de Joodse medewerkers van de Leidse Universiteit. Er was echter nog derde protestrede van een hoogleraar:
Op 26 november 1940 hield professor Van Holk namelijk naar aanleiding van het ontslag van zijn joodse collega’s ook een protesttoespraak. Daarna gaf hij college over Spinoza en de onschatbare joodse bijdrage tot het Nederlandse geestesleven. Net als de hoogleraren Cleveringa en Barge nam hij die dag een enorm risico door zich uit te spreken tegen deze ontslagen door de Duitse bezetter.
Ook Erik Hazelhoff Roelfzema, beter bekend onder de bijnaam “Soldaat van Oranje” heeft op de Leidse Universiteit gezeten.
In de musical wordt dit erg uitgediept en het verhaal laat de kameraadscha, en haat, zien van het Corsp. Voor wie de musical nog niet heeft gezien: het is een echte aanrader. Ook wanneer je normaliter niet van musicals houdt zoals ik.
En de film Soldaat van Oranje uit 1977 laat ook een prachtig verhaal zien, met de beroemde balkonscene van de studeerkamer van Erik, recht tegenover het Academiegebouw. Rutger Houwer en Belinda Meuldijk speelden die scene en buiten stond de (nsb’er) Rijk de Gooyer.
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)