Op zaterdag 14 september wordt voor de 23e maal de Nationale Orgeldag gevierd. Deze dag valt traditioneel samen met de zaterdag van Open Monumentendag met als thema ‘Erfgoed van routes, netwerken en verbindingen’. Op talloze plaatsen in het land presenteren organisten en orgelcommissies hun orgel. Een mooie gelegenheid om de kerk te bezoeken en te genieten van het orgelspel. Heeft u ‘orgels’ in uw albums en kent u de twee musea in Utrecht en Elburg met een grote collectie orgels?
Gerelateerde artikelen
23e Nationale Orgeldag 14 september 2024
De Nationale Orgeldag wordt al sinds 2002 gehouden op de tweede zaterdag van september. Elk jaar wordt op een andere plaats het landelijke startschot gegeven voor deze dag. In 2024 is dat in de Hooglandse Kerk in Leiden. Aansluitend is er een orgelwandeling langs een viertal binnenstadskerken: de Waalse Kerk, de Lokhorstkerk, de Marekerk en de Hartebrugkerk. Het slotconcert wordt gegeven in de Hooglandse Kerk op het Willis-orgel door Willeke Smits.
Persoonlijke zegel ‘Pieterskerk Leiden’. Orgelfront op achtergrond zichtbaar.
In grote delen van de kerkgeschiedenis was instrumentale muziek tijdens de kerkdienst verboden. De instrumenten waren namelijk een te pijnlijke herinnering aan de vervolging van christenen in het Romeinse circus, waar het geluid van een trompet of orgel te horen was. Aan het eind van de achtste eeuw, vond het orgel langzaam zijn weg naar de kerken. Ze werden oorspronkelijk niet gebruikt als begeleidingsinstrument, maar om op geëigende plekken in de liturgie muziekstukken te laten horen. Met name in de zestiende- en zeventiende-eeuwse Nederlanden werd het kerkorgel zelfs überhaupt niet gebruikt tijdens kerkdiensten of Heilige Missen, maar alleen voor concerten, en ter opluistering van seculiere evenementen.
Max. kaart: Nieuwe Kerk Amsterdam. Hoofdorgel met gesloten luiken.
De reformatoren Huldrych Zwingli en Johannes Calvijn waren bepaald niet enthousiast over het orgelspel tijdens de dienst. In Genève werd het orgel in 1536 zelfs uit de kerk gesloopt. In Nederland wilde de Nationale Synode van 1578 te Dordrecht dat de orgels uit de kerken zouden worden gesloopt. Gisbertus Voetius was een groot tegenstander van het orgel; hij vond dat het tot de joodse en roomse gebruiken behoorde en dat muziekinstrumenten te veel afleidden van de inhoud.
Dat veel orgels niet gesloopt werden, wordt verklaard doordat het orgel in de belangrijkste kerk(en) vaak het eigendom was van het stadsbestuur, en de organist in dienst was van de wereldlijke overheid. Aan kerkorgels werd al in de 17e eeuw ook een sociale status toegekend, waarmee steden elkaar probeerden te overtroeven. Toch werd de voornaamste taak van het kerkorgel het begeleiden van de volkszang, allereerst in de protestantse kerken, en later ook in de meeste Rooms-katholieke kerken. Hoofddoel werd het begeleiden van menselijke stemmen (een koor of solist) en het kerkorgel werd dan ook voor deze taak uitgerust.
De meeste kerkorgels zijn pijporgels. Grotere kerken hebben vaak meerdere orgels. Het orgel is een blaasinstrument. Dat betekent dat het geluid in een pijporgel wordt voortgebracht doordat er geperste lucht (in vakkringen ‘wind’ genoemd) door een (aantal) pijp(en) wordt geblazen. Het lijkt qua principe dus erg op een blokfluit, behalve dat de windvoorziening mechanisch of elektrisch tot stand komt. Het soort geluid, de klankkleur, hangt af van de wijze van klankopwekking, de vorm van de pijp en het materiaal waar de pijp van gemaakt is. Wanneer een fluitist van toonhoogte wil veranderen sluit hij één of meerdere gaatjes. Eigenlijk verandert hij daarmee voortdurend de lengte van de trillende luchtkolom in de fluit (zodat men verschillende toonhoogtes hoort). Bij een orgelpijp is dit niet mogelijk. Voor iedere toonhoogte moet dus een pijp met een andere lengte worden aangeblazen (vergelijk de panfluit). Heeft een toetsenbord (klavier) 51 toetsen, dan moet elk register ook 51 pijpen hebben. Deze pijpen worden van hout (eik of den) of metaal (lood of tin) gemaakt. Naast het hoofdorgel staat er dan vaak ook een koororgel en soms ook nog een kistorgel. In de Evangelische kerken staat soms een altaarorgel.
Persoonlijke postzegels. Detail front van het “Peter Gerritsz Orgel” studiekopie) met het logo van Orgelmakerij Reil B.V.
Gebruikte bron: Collectie Hans Timmerman en berichten Nationale Orgeldag
Meer info:
23e Nationale Orgeldag 14 september 2024: http://www.nationaleorgeldag.nl/
Opening in Leiden, 14 september en programmaboekje:
https://www.orgelnieuws.nl/opening-nationale-orgeldag-2024-in-leiden-bekijk-hier-het-programma/
Museum Speelklok: https://www.museumspeelklok.nl/
Nationaal Orgelmuseum Elburg: https://www.nationaalorgelmuseum.nl/
Het Nationaal Orgelmuseum is het enige museum in Nederland dat gewijd is aan het historische pijporgel. Het museum is ondergebracht in een middeleeuws stadskasteel, dat ooit gebouwd werd voor de hertog van Gelre. Aan de hand van een unieke collectie (bespeelbare) orgels, orgelonderdelen, orgelmodellen en prachtige foto’s wordt de ontwikkeling getoond van het Nederlandse pijporgel vanaf de Middeleeuwen tot heden. Verder is er een museumwinkel met een uitgebreide collectie orgelprentbriefkaarten, cd’s, langspeelplaten en bladmuziek voor orgel. Speciaal voor kinderen is er een leuke speurtocht door het museum mét eigen muziek. In het museum is ook een vitrine te vinden met orgelfilatelie!
Gerelateerde artikelen
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Duitsland
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(2 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)
Laden...
Reacties (0)
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)