De vormentaal van de natuur: uitgiftedag 22 april 2024

Emissiegegevens: Sandra Smulders van Vormgoed uit Gouda is de grafische ontwerpster, oplage bedraagt 95.000 vellen met 10 verschillende postzegels, drukkerij Joh. Enschedé in Haarlem

Geometrische vormentaal

Natuurlijke vormen lijken op het eerste gezicht grillig. Maar wie nauwkeuriger kijkt, ziet in flora en fauna allerlei geometrische (meetkundige) vormen. Denk aan rechthoeken, stervormen en cirkels, aan bollen, cilinders en spiralen. In combinatie ontstaan, volgens wiskundige reeksen, schitterende patronen. De ideale esthetische verhouding is de Gulden Snede, de basis van dit postzegelvel. Hieronder de meest voorkomende geometrische figuren. Samen spreken ze de vormentaal van de natuur.

1) Spiraal als vormentaal

Een spiraal is een kromme lijn rond een bepaald punt, die dit punt of steeds dichter nadert, of steeds verder van verwijdert.

Bron rechts: Nhobgood Nick Hobgood, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

De spiraal is er in de natuur in oneindige varianten. Met de spiraalstaart van de koudbloedige kameleon of de kerstboomvorm in tropische zeeën.

2) Fractal / fractaal als vormentaal

De fractaal als geometrisch figuur is zelf gelijkend. Met andere woorden de figuur is opgebouwd uit delen, die min of meer gelijkvormig zijn met de figuur zelf. Anders gesteld een kleiner deel heeft ongeveer dezelfde vorm als het grotere geheel. Fractalen bezitten een oneindige hoeveelheid details. Bij sommige fractalen komen motieven voor die zich steeds op kleinere schaal herhalen.

Bron links: Ivar Leidus, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

Wie inzoomt ziet voortdurend een herhaling van dezelfde patronen, zoals bij de bloemkoolsoort romanesco of bij de sierlijke varens.

3) Fibonacci-getallenrij 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13 enz,

In een fibonacci-rij is elk volgend element de optelsom van twee voorgaande elementen wat in de praktijk als volgt met cijfers wordt uitgevoerd 1 + 1 geeft 2, 1 + 2 geeft 3, 2 + 3 geeft 5, 3 + 5 geeft 8, 5 + 8 geeft 13, 8 + 13 geeft 21, 13 + 21 geeft 34 enz. Aldus ontstaat de cijferreeks, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21,34, 55 enz (zie verder bij gulden snede spiraal).

Dit ritme wordt ook in de natuur gevolgd in het aantal parapluutjes van de paardenbloem, in de doorsnede van de nautilus schelp, het aantal pitten van een zonnebloem en die van de bloemblaadjes van de dahlia.

4) Symmetrie als vormentaal

Bij symmetrie is de ene helft van het object het spiegelbeeld van de andere helft.

Bron links: Muséum de Toulouse, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

Symmetrie komt veel in de natuur voor, maar zelden voor 100 procent zoals bij de monarchvlinder en de kop van een tijger.

Gulden snede spiraal [spiraal van Fibonacci]) als kapstok

Het schema van de gulden snede-spiraal omgeeft voor een deel de acht zegels van het postzegelvel. De start van de spiraal bevindt zich in de 7e postzegel. Deze spiraal (in steeds minder gebogen stand) staat in 6 in grootte verschillende rechthoeken.
De gulden snede verhoudt het grootste gedeelte van 2 delen zich tot het kleinste deel, zoals het geheel zich verhoudt tot het grootste deel.

Bron links: Borb, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons>, via Wikimedia Commons

Op iedere postzegel (zoals op de 7e postzegel, hierbij in uitgerolde vorm) staan rechthoeken van verschillende grootte. De grootste rechthoek verhoudt zich tot de kleinste, zoals de rechthoeken samen zich verhouden tot de grootste rechthoek. Cijfermatig wordt deze reeks als 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89 enz. uitgevoerd.
In bovenstaande geruite rechthoek zijn 6 rechthoeken aangebracht (bijvoorbeeld 3e rechthoek 2 x 2 cm, 4e rechthoek 3 x 3 cm) met daarin cijfers overeenkomend met de volgorde van bovenstaande cijferreeks.

Hiermee is naar ik hoop de sprong van cijferreeks naar gulden snede te vatten.

In de lijn van de gulden snede zijn de acht verschillende Natuur-vormentaal-postzegels postzegel letterlijk op speelse wijze met behulp van de gulden snede (in horizontale stand afgebeeld) tot een harmonisch geheel verbonden met als startpunt de meest opvallend kleurige postzegel.

De vlakverdeling is zelfs op nog een andere wijze op de postzegel aanwezig, namelijk in de waarde-aanduiding en die van het jaar van uitgifte.

Passen, meten en schuiven

“Bij de keuze en verdeling van de foto’s heb ik rekening moeten houden met de mogelijkheden en beperkingen van de natuur. Het kwam neer op oneindig puzzelen met alle afbeeldingen die ik kon vinden. Passen, meten, schuiven en dan weer opnieuw beginnen. Daarnaast moest natuurlijk elk beeld op zichzelf al; interessant genoeg zijn.”
Op begrijpelijke wijze heeft Sandra Smulders de wetenschappelijke benadering van aspecten in de natuur voor ons als leken op inzichtelijke wijze in beeld gebracht. Bedankt!

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(2 stemmen, gemiddeld: 3,50 uit 5)

Laden...