De Archeologiedagen zijn drie dagen in het jaar waarop een groot publiek kennis kan maken met alle aspecten die de Nederlandse archeologie zo leuk maken. Op deze dagen kan iedereen kennis maken met alle facetten van archeologie in Nederland. De dagen brengen het verleden tot leven, vertellen het verhaal van vroeger en zijn een unieke gelegenheid om eens mee te kijken wat er allemaal in de Nederlandse bodem verborgen zit en zat. Heeft u archeologie zegels in uw collectie? Heeft u de nieuwe persoonlijke zegels gezien? En kent u de zegels van Zden?k Burian?
Gerelateerde artikelen
Over de Archeologiedagen
Iedereen die bij de Nederlandse archeologie betrokken is wordt uitgenodigd om tijdens dat éne weekend de deuren te openen en het publiek mee te nemen in de wondere wereld van ons mooie vak of hobby. Dat kan in allerlei vormen: van schervenworkshop tot meegraafdag, van archeologische fietstocht tot verkleedpartij en theatervoorstelling of gewoon met een interessante lezing. Met het enthousiasme en de betrokkenheid die de archeologie zo kenmerkt is heel veel mogelijk. Met z’n allen zetten we de archeologie in Nederland verder op de kaart, laten we een groot publiek meegenieten en kweken we nieuwe ambassadeurs. De Nationale Archeologiedagen 2023 vinden plaats op vrijdag 16, zaterdag 17 en zondag 18 juni.
Prehistorische dieren op persoonlijke zegels
Algemeen
Op de postzegels Prehistorische dieren zijn dieren afgebeeld uit verschillende geologische tijdvakken, zoals de Nothosaurus uit het Trias (245 miljoen jaar geleden), de grote zeefvinvis uit het Dioceen (8,7-8,1 miljoen jaar geleden), de Hoekmans dolfijn uit het Plioceen (3 miljoen jaar geleden), de wolharige mammoet uit het Pleistoceen (2 miljoen jaar geleden) en de reuzenalk uit het Holoceen (circa 5000 jaar geleden). Alle 12 prehistorische dieren op de postzegels leefden in het gebied dat nu Nederland is. Hun aanwezigheid is afgeleid uit fossielen die in Nederlandse bodem zijn gevonden, onder meer in de Noordzee, in de Ooster- en Westerschelde, langs rivieren en in steengroeven. De fossielen zijn overwegend botten, schedels, kaken, tanden, kiezen en hoorns. Aan de vorm van de fossielen kunnen paleontologen afleiden hoe groot de dieren zijn geweest en welke andere uiterlijke kenmerken zij hadden. Ook de vergelijking met nog levende verwante diersoorten levert bruikbare inzichten op.
Terugkijken in de tijd
Voor het ontwerp ontwikkelden Schaufeli en De Lang een concept waarin de gelaagdheid van de aarde centraal staat. “We wilden niet alleen het dier en het fossiel laten zien, maar ook de connectie ertussen”, zegt Schaufeli. “Het dier op zichzelf is weliswaar een mooi beeld, maar vertelt niet het complete verhaal. Onze verhaallijn is dat je terugreist in de tijd door in de aarde te kijken. Door verschuivingen van de aardlagen komen fossielen naar boven en dankzij die fossielen kunnen we reconstrueren hoe de prehistorische dieren eruit hebben gezien. Ook door de fossielen te vergelijken met verwante diersoorten die er nu nog zijn.”
Elk tijdvak zijn eigen kleur
Het ontwerpconcept werd door Schaufeli en De Lang grafisch vertaald door de fossielen en de dieren op de postzegels letterlijk door aardlagen te omhullen. “Datzelfde is gebeurd met de grote foto van het dier op de velrand. Eerst zijn alle beelden vrijstaand gemaakt en hebben we de kleurenfoto’s van de fossielen monochroom getrokken aan de hand van het gekozen kleurenpalet. Ieder geologisch tijdvak kreeg zijn eigen kleur. Heldere kleuren die goed passen bij de dieren en hun leefomgeving. Op de postzegels met de fossielen kijk je letterlijk de aarde in. Bij de dierenfoto’s keert deze gelaagdheid terug, in combinatie met de natuurlijke omgeving waarin de dieren hebben geleefd. In alle gevallen lopen de lagen mee met de contouren van het beeld. Daarom is de grafische vertaling op elk postzegelvel weer anders.”
Kenmerkende details
De fossielen zijn zo groot mogelijk op de postzegels geplaatst, terwijl bij de dieren zelf gekozen is voor verschillende uitsneden om zo veel mogelijk variatie te krijgen. Schaufeli: “Ook konden we zo inzoomen op kenmerkende details. Op de blauwe streep op de rug van de Nothosaurus bijvoorbeeld, de grote hoorn van de wolharige neushoorn en de enorme hoektanden van de sabeltandkat. Het zijn indrukwekkende beesten die je niet graag in het echt wilt tegenkomen. Soms zetten de beelden je ook op het verkeerde been. Toen ik het beeld van de grote zeefvinvissen voor het eerst zag, dacht ik dat ze met elkaar in gevecht waren. Maar de tekening laat alleen maar zien hoe ze hun voedsel verzamelen door met veel geweld de zeebodem om te wroeten.”
Over de ontwerper
studio026 is een grafisch ontwerpbureau uit Velp, bestaande uit Anne Schaufeli (1987, Warnsveld) en Huub de Lang (1980, Arnhem). Beiden studeerden van 2004 tot 2008 grafisch ontwerpen aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Arnhem. Het bureau richt zich sinds 2009 op ontwerpen die conceptueel, redactioneel en esthetisch sterk onderbouwd zijn. De grafisch ontwerpers geloven in conceptueel denken en nemen ruimte en tijd voor onderzoek, experiment en innovatie. Voor PostNL ontwierpen Schaufeli en De Lang eerder de postzegels 10 jaar koning Willem-Alexander (2023) Juliana der Nederlanden (2022), Paleis Het Loo (2022), Kijk op Nederland (2022) Historische motorfietsen (2021), Oude postroutes (2020) en 150 jaar Rode Kruis in Nederland (2017).
Ontwerpers
Alle dieren op de postzegels Prehistorische dieren zijn uitgestorven, soms zelfs miljoenen jaren geleden. Toch is het voor de wetenschap mogelijk aan de fossielen af te leiden hoe de dieren er ongeveer uit hebben gezien. Nadat studio026 uit Velp de opdracht kreeg om 12 postzegelvellen over prehistorische dieren te ontwerpen, brachten Anne Schaufeli en Huub de Lang eerst een bezoek aan het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. “Dit museum beschikt over een mooie verzameling fossielen, voornamelijk uit Nederlandse bodem”, aldus Schaufeli. “Inspirerend waren de verhalen van Bram Langeveld, de conservator. Ook over prehistorische dieren waarvan we het bestaan niet kenden. Het museum heeft geen beeldmateriaal in de collectie. We wilden niet alleen botten laten zien, maar ook het dier zelf afbeelden. Daarom zijn we gaan verder zoeken.”
Levensecht en levensgroot
Na wat omzwervingen leidde de zoektocht naar Remie Bakker, ook uit Rotterdam. Zijn bedrijf ManimalWorks maakt modellen van prehistorische dieren op basis van wetenschappelijke data, aangevuld met bijvoorbeeld informatie van grottekeningen. Schaufeli: “Remie bouwt levensgrote reconstructies voor educatieve doeleinden, onder meer voor museale of wetenschappelijke tentoonstellingen. Het is waanzinnig hoe levensecht zijn diermodellen er uitzien. Het lijkt net alsof je ze zo tegen zou kunnen komen. Voordat de modellen naar de opdrachtgever gaan, worden ze gefotografeerd in een omgeving die de oorspronkelijke habitat zo dicht mogelijk benadert. Deze foto’s zijn gebruikt op de postzegelvellen. Voor de vinvissen en de Hoekmans dolfijn hebben we met tekeningen gewerkt, ook van ManimalWorks. De modellen en tekeningen zijn gecombineerd met fossielen van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Op basis van die combinaties hebben we 12 prehistorische dieren gekozen die allemaal ooit op Nederlands grondgebied hebben geleefd.”
Over het museum
Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam vindt zijn oorsprong in de collectie dieren, schelpen, fossielen en andere naturalia van het Kabinet van dr. A.B. van Deinse. Het museum is in 1927 opgericht. Sinds 1987 is het gevestigd in Villa Dijkzigt aan de Westzeedijk, in het Museumpark. Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam heeft een eigen plaats in de Rotterdamse culturele sector en vervult een voortrekkersrol onder de Nederlandse (regionale) natuurhistorische musea. Het museum trekt meer dan 40.000 bezoekers per jaar.
Expo Zden?k Burian (1905-1981) van 30 augustus 2008 t/m 4 januari 2009
In 2008 en 2009 was te zien in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam de expo van ‘Zden?k Burian (1905-1981) – schilder van de prehistorie’. Deze Tsjechische kunstenaar heeft een leidende rol gespeeld in de ontwikkeling van geschilderde reconstructies van fossiele ecosystemen. Zijn afbeeldingen van dinosaurussen en oermensen zijn ware iconen geworden die vast verankerd zijn in het geheugen van meerdere generaties. Dankzij Burian hebben wij een beeld van de prehistorie kregen. Zijn oeuvre bestaat uit duizenden schilderijen en tekeningen, van de vroegste ongewervelden, tot een schier oneindige reeks prehistorische vissen, amfibieën, reptielen, zoogdieren en vogels, en de van de landschappen waarin ze leefden.
De tentoonstelling bestond uit ruim 75 originele werken van Burian afkomstig uit de collectie van het Moravisch Museum te Brno, aangevuld met schilderijen van Pavel Dvorský (1946), Jan Dungel (1951) en Petr Modlitba (1968) – drie Tsjechen die Burian’s traditie voortzetten. De expositie toonde behalve schilderijen ook boeken, postzegels, prentbriefkaarten, schoolplaten en parafernalia waar werk van Burian in of op is afgebeeld. ‘Zden?k Burian (1905-1981) – schilder van de prehistorie’ is georganiseerd in samenwerking met het Moravisch Museum, Brno en duurde van 30 augustus 2008 t/m 4 januari 2009.
Zden?k Burian (1905-1981) was een Tsjechische schilder en boekillustrator wiens werk een centrale rol speelde in de ontwikkeling van paleontologische reconstructies gedurende een opmerkelijke carrière van vijf decennia. Oorspronkelijk alleen erkend in zijn geboorteland Tsjechoslowakije, verspreidde de roem van Burian zich later naar een internationaal publiek, en een aantal artiesten probeerde later zijn stijl na te bootsen. Hij wordt door velen beschouwd als de meest invloedrijke paleokunstenaar van de moderne tijd. Burian was een buitengewoon productieve kunstenaar wiens werken naar schatting tussen de 15.000 en 20.000 schilderijen en tekeningen tellen (pen en potlood). Hij illustreerde meer dan 500 boeken (waaronder natuurhistorische onderwerpen en tal van klassieke romans zoals Robinson Crusoe, Tarzan, Plutonia) en zo’n 600 boekomslagen, maar het is op het gebied van paleontologie en paleoantropologie dat de invloed van Burian het meest opmerkelijk is geweest. Sinds het einde van de jaren vijftig en het begin van de jaren zestig, toen het werk van Burian in het westen bekend werd door een reeks boeken op groot formaat die werden uitgebracht door de Artia Publishing House. Talrijke wetenschappelijke en populaire boeken over het prehistorische leven bevatten zijn werk, hetzij als origineel, hetzij als kunst die er nauw op is gebaseerd.
Burian werkte aanvankelijk samen met universiteitspaleontoloog Josef Augusta van 1938/39 (tijdens de Tweede Wereldoorlog waren alle universiteiten in Tsjechoslowakije gesloten vanwege de Duitse bezetting) en vervolgens (na Augusta’s dood in 1968) met Zdenek Spinar, waarbij hij nauwkeurige en magnifieke reconstructies schilderde die alle vormen van prehistorisch leven uit vele delen van de wereld, van de vroegste ongewervelde dieren tot een breed scala aan vissen, amfibieën, reptielen, zoogdieren en vogels, evenals panoramische vergezichten van de landschappen waarin ze leefden. Tussen het begin van de jaren dertig en het einde van de jaren zeventig schilderde hij bijna 500 prehistorische afbeeldingen. Terwijl sommige van Burian’s vroegste paleowerken met Noord-Amerikaanse soorten werden geïnspireerd door de baanbrekende Amerikaanse paleokunstenaar Charles R. Knight (zie bijvoorbeeld zijn eerste vertolkingen van Stegosaurus en Brontotherium ), deels omdat Burian geen toegang had tot skeletmateriaal voor dergelijke reconstructies, Het werk van Burian was minder gestileerd en overtuigender met betrekking tot zowel de onderwerpen als hun landschappen, en kreeg al snel hoog aanzien bij paleontologen, vooral in Europa.
Gebruikte bron: Persbericht PostNL.
Meer info:
Landelijke Archeologiedagen 16 – 18 juni 2023: https://www.archeologiedagen.nl/
RMO Leiden: https://www.rmo.nl/uw-bezoek/activiteiten/nationale-vondstendag/
NHM Rotterdam:
https://www.hetnatuurhistorisch.nl/nieuws/sabeltandkat-in-de-race/
Reacties (0)
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)