In het Rijksmuseum is een leerzame en wetenschappelijke dierenexpo over Clara, de neushoorn en onderkruipsels te zien tot en met 15 januari 2023. Deze blog gaat over een aantal aspecten van de expo ‘Onderkruipsels’. Onderkruipsels zijn o.a. insecten, reptielen, vlinders. De expo is interessant voor jong en oud. Hoe worden onderkruipsels afgebeeld in de kunst? Hoe ervaren we deze kunst? Als afbeelding van het echte leven of als een kunstwerk? We zien een aantal van deze kunstwerken (schilderijen en beeldende kunst) in het Rijksmuseum. Nu alvast een aantal afbeeldingen in de filatelie.
Gerelateerde artikelen
Adam en Eva
Genesis bevat twee scheppingsverhalen over hoe God Adam en Eva schiep:
In het eerste verhaal (Genesis 1:1 – 2:3) schiep hij hen tegelijk, als mannelijk en vrouwelijk en evenbeeld van Zichzelf.
Hij zegende hen en zei tegen hen: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.’— Genesis 1:28
In het tweede verhaal (Genesis 2:4 – 2:24) schiep hij eerst Adam:
Toen maakte de HEER God de mens. Hij vormde hem uit stof, uit aarde, en blies hem de levensadem in de neus. Zo werd de mens een levend wezen. — Genesis 2:7
God plaatste Adam in de Hof van Eden (het Paradijs) en vertelde hem dat hij de vrucht van alle bomen in de tuin kon eten, behalve van de boom van de kennis van goed en kwaad. Enige tijd later bouwde God Eva uit een rib van Adam (Genesis 2:21-22).
Een slang verleidde Eva om de vrucht van de boom van kennis van goed en kwaad te eten. Zij gaf ook wat aan Adam, die er ook van at. Zij werden zich op dat moment bewust van hun naaktheid en gingen zich ervoor schamen (Genesis 3:1-7).
Na de ongehoorzaamheid van Adam en Eva veroordeelde God hen: ‘Stof ben je, tot stof keer je terug’. Toen wilde God voorkomen dat Adam en Eva van de levensboom zouden eten, die ook in de Hof van Eden stond, want dan zouden ze eeuwig leven. Daarom leidde God hen uit de Hof van Eden en plaatste cherubs bij de tuin om de toegang te bewaken.
Na te zijn verdreven uit de Hof van Eden moest Adam in hun levensonderhoud voorzien en baarde Eva kinderen. Drie zoons worden bij name genoemd: Kaïn en Abel en daarna Set.
Cornelis van Haarlem: Adam en Eva plukken een appel uit de boom van de kennis van goed en kwaad, 1592. Coll: Rijksmuseum.
Wie zette Eva aan tot het eten van een verboden appel in het Paradijs? Juist, de duivel in gedaante van een slang. Onderkruipsels werden geassocieerd met het slechtste van het slechtste en alles daar omheen.
Spinnen
In de renaissance werd steeds meer waarde geschonken aan het zo realistisch en natuurgetrouw mogelijk afbeelden van insecten. Toch bleef de symbolische waarde ook sterk aanwezig. Zoals het werk, waar Joris Hoefnagel een realistische weergave combineerde met een symbolische betekenis.
Maria Sibylla Merian
Anna Maria Sibylla Merian (1647 –1717) was een Duitse kunstenares en entomologe die planten en insecten bestudeerde en daar gedetailleerde tekeningen van vervaardigde. In haar publicaties gebruikte zij zelf nooit haar eerste naam Anna. Haar observaties en documentatie van de metamorfose van rupsen tot vlinders zijn een belangrijke, zij het niet algemeen bekende bijdrage aan de entomologie. Zij was voor zover bekend de eerste die de insecten tekende samen met de plant waar ze op gedijden.
In juni 1699 vertrok Maria Sibylla Merian met haar jongste dochter, Dorothea Maria, naar Suriname. Ze ging daar de metamorfoses van Surinaamse insecten bestuderen en tekenen. Na twee jaar kwam ze terug en publiceerde in eigen beheer de Metamorphosis insectorum Surinamensium.
Een afbeelding uit Metamorphosis insectorum Surinamensium (1705).
Hoofd van Medusa
Het monster Medusa is de bekendste van de drie Gorgonen, de monsterlijke dochters van de zeegod Phorcys en het zeemonster Ceto. Ze is vooral bekend dankzij de mythe van de held Perseus. Medusa had een weelderige haardos, bestaande uit kronkelende slangen. Ze was bijzonder mooi, maar dat bracht haar vooral problemen. Toen ze op een dag aan de godin Athena smeekte om haar sombere en donkere woonomgeving te mogen verruilen voor een zonniger omgeving, weigerde Athena uit eigenbelang. De godin vreesde dat mensen de mooie Medusa in plaats van haar gingen vereren. Volgens een andere lezing kwam Medusa in conflict met Athena omdat ze de tempel van de godin onteerd had door er de liefde te bedrijven met de zeegod Poseidon. Als straf zou Athena het kapsel van Medusa hierna hebben veranderd in slangen. Daarnaast zorgde Athena ervoor dat alle mensen die het monster voortaan aankeken onmiddellijk veranderden in steen.
Medusa (1617) van Peter Paul Rubens. Coll: Kunsthistorisch Museum Wenen.
Hoewel het dus levensgevaarlijk was om in de nabijheid van Medusa te verkeren, slaagde de held Perseus erin de Gorgon te doden. Perseus, door Zeus verwekt bij de sterfelijke Danaë, had van koning Polydectes opdracht gekregen het hoofd van een Gorgon mee te nemen. Met de hulp van Athena en Hermes wist Perseus de moeilijke taak te vervullen. Zij gaven hem een sikkel, een tas en een helm mee die onzichtbaar maakte. Daarnaast ontving hij gevleugelde sandalen waarmee hij kon vliegen.
Omdat Perseus bij zijn aanval Medusa niet in het gezicht kon kijken, gebruikte hij haar weerspiegeling in zijn schild. Na zijn daad te hebben voltooid, bewaarde Perseus het monsterlijke hoofd in de zak die hij meegekregen had. Op de rug van het gevleugelde paard Pegasus – dat volgens sommige verhalen geboren werd uit het bloed dat na de onthoofding uit de nek van Medusa spoot – vloog hij vervolgens huiswaarts. Onderweg zag Perseus bij de kust van Ethiopië de vastgebonden prinses Andromeda. De held werd op slag verliefd op deze prinses die was geofferd om de gekrenkte Poseidon tevreden te stellen. Toen een zeemonster Andromeda wilde verslinden, pakte Perseus daarom snel het hoofd van Medusa en versteende zo het monster.
Liberia (2010): 400 jaar Caravaggio (1571 – 1610) met Medusa (4e zegel).
Na zijn terugkeer aan het hof versteende Perseus tot slot ook koning Polydectes, die gehoopt had dat Perseus nooit levend van de Gorgonen zou terugkeren. Perseus schonk Medusa’s hoofd hierna aan Athena, die het op haar wapenschild plaatste, als waarschuwing voor al haar vijanden.
Meer info:
Je begint in de Philipsvleugel met ‘Onderkruipsels’ en eindigt met ‘Clara de neushoorn’, beide expo’s t/m 15 januari 2023:
https://www.rijksmuseum.nl/nl/zien-en-doen/tentoonstellingen/clara-en-onderkruipsels
Gerelateerde artikelen
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Israël • Verenigde staten
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(7 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)
Laden...
Reacties (1)
Genesis is 1 v/d meest intrugerende boeken van de 46 in het Oude Testament (Nieuwe Testament: 27 geschriften). Adam en Eva worden er i.d.d. meerdere keren geschaapen en op verschillende manieren. Zo weinigen werken dat uit. (Matsier 2022 “mooi boek die bijbel”.
Ónderkruipsels: ook weer geweldig.
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)