Op zaterdag 4 januari 1997 werd de 15e Elfstedentocht verreden en werd gewonnen door Henk Angenent bij de mannen en Klasina Seinstra bij de vrouwen. Dit was ook de laatste Elfstedentocht, die werd gehouden. Weervoorspellers denken dat de kans klein is dat in de toekomst nog deze tocht wordt gereden door de klimaatverandering. In deze special alles over deze Elfstedentocht en de Nationale Dag van de Elfstedentocht op 15 januari 2022.
Gerelateerde artikelen
Elfstedentocht 1997
Fryslân Boppe! met speciale zegel en stempel op 4 januari 1997.
In 1997 was er al elf jaar lang geen Elfstedentocht meer gehouden. Het jaar daarvoor, in 1996, had de Elfstedenkoorts nog snel om zich heen gegrepen toen het erop begon te lijken dat er weer een tocht verreden zou worden. Maar toen de vorst niet doorzette, werden de schaatsen weer net zo snel opgeborgen als ze van zolder gehaald waren. In 1997 zette de vorst echter wel door. Na dagenlange vorst staken op 2 januari de rayonhoofden de koppen bijeen voor de vergadering van de Vereniging der Friesche Elfsteden. Na de bijeenkomst gaf voorzitter Henk Kroes om 11.17 uur met de historische woorden het verlossende antwoord: It giet oan!
Ogenblikkelijk steeg het aantal telefoontjes in Friesland van 10.000 tot 25.000 per vijf minuten. Nog dezelfde dag waren alle hotelkamers in Leeuwarden bezet. Duizenden Friezen meldden zich aan bij het Fries Bureau voor Toerisme met de boodschap dat zij wel gratis schaatsers onderdak wilden bieden. Toeschouwers uit de rest van Nederland prikten willekeurig Friese telefoonnummers in de hoop nog een slaapplaats te vinden. Anderhalf tot twee miljoen mensen werden in Friesland verwacht. De Telegraaf wist te melden dat er een enorme run op het huren van helikopters was ontstaan.
Voorstudie / foto voor postzegel Elfstedentocht 1997. Bron: geheugen.delpher.nl
Voor het in beeld brengen van de tocht der tochten zette de NOS vierhonderd medewerkers, zestien verslaggevers langs de route, elf regisseurs, drie motoren, drie helikopters en 70 camera’s in. Zij bleven vanaf de start om vijf uur ’s ochtends tot 24:00 uur middernacht en daarna live in de lucht. Daarnaast stuurden ook buitenlandse media in allerijl reportageploegen naar Friesland toe. In onder andere België, Duitsland, Frankrijk, de Verenigde Staten en Japan was de tocht te volgen. In het totaal waren er naar schatting 2000 verslaggevers in actie om de Elfstedentocht te verslaan.
Ontwerp voor postzegel Elfstedentocht 1997. Bron: geheugen.delpher.nl
De Elfstedentocht van 1997 was een bijzonder zware. De wind had een kracht van 5 tot 6 Beaufort en dit gecombineerd met een vorst van –6 graden in de ochtend tot maximaal –3 in de middag zorgden ervoor dat het een bijzonder zware tocht werd. De gevoelstemperatuur lag rond de –10 en –15 °C, soms tot –18 °C tijdens windvlagen. Het was dan ook de zwaarste tocht sinds die van 1963. Ondanks de hevige vorst van de dag zelf en de dagen ervoor kende het ijs nog zwakke punten. Op verschillende plekken werden ijstransplantaties uitgevoerd. Zo sneed de brandweer van Sneek met kettingzagen stukken ijs uit de stadsgracht om deze vervolgens in een wak te leggen. Uitzonderingen daargelaten was het ijs van goede kwaliteit. Daar waar het ijs erg hobbelig was, werd het met speciale apparatuur geschuurd.
Nederland (1997): Elfstedentocht 1997.
Ontwerp zegel: Ewoud Alexander Traast en Gerard Hadders. De plaatsnamen van de Friese Elf Steden staan als ijskristallen in de lucht.
Start. Op 4 januari om 5.30 uur stipt gingen de 301 wedstrijdrijders van start in het Frisian Expo Center. Eerst moest er 1900 meter worden hardgelopen naar de Zwettehaven, langs twee enorme hagen van toeschouwers. Bij de Zwettehaven aangekomen werden de schaatsen omgebonden, en om 5.38 wisten de eerste schaatsers op het ijs te stappen. Na deze eerste groep wedstrijdschaatsers vertrokken elk halfuur groepsgewijs de 16.387 toerrijders die een poging waagden de tocht der tochten te voltooien. Een onbekend aantal zwartrijders, schaatsers zonder stempelkaart, begon ook aan de tocht. Na de nog verlichte Zwettehaven schaatsten de Elfstedenrijders de pikdonkere Zwette op. Enkele schaatsers droegen een bril met halogeenverlichting, maar de meerderheid probeerde op het gehoor van de voorgangers de weg te vinden. Op enkele plekken verlichtten boeren door middel van tractoren of fakkels de route.
Nederland (1997): FDC Elfstedentocht 1997.
Finish. De kopgroep was definitief gevormd, de wind zat in de rug en het einde was in zicht. Echte demarrages lieten nog een tijdje op zich wachten. Om 12.03 uur deed Verduin opnieuw een poging, maar hij werd door Angenent teruggehaald met nog 9 kilometer te gaan. Ook Piet Kleine, Verduin en Angenent probeerden nog een voorsprong op te bouwen, allen zonder succes. Met nog drie kilometer te gaan lukte het Stam niet de constante ontsnappingspogingen bij te houden en moest hij afhaken. Pas op de Bonkevaart ontstond de echte eindsprint tussen de vijf overgebleven schaatsers. Met enkele honderden meters te gaan zetten de schaatsers alles op alles. Na de alles vergende eindsprint wist Henk Angenent Erik Hulzebosch een meter achter zich te laten en als eerste over de finish te komen in een tijd van 6.49.18 uur. Na een eveneens spannende eindsprint met Gretha Smit wist Klasina Seinstra de beste vrouw te worden in een tijd van 7 uur en 49 minuten.
Stadspost Franeker (1997): Vel 15e Elfstedentocht 1997 met winnaar Henk Angenent.
Trivia
De PTT registreerde op 4 januari 1997 in totaal 57.000 mobiele telefoongesprekken. Op een normale dag is het gemiddelde: 5700 keer. In 1997 was de mobiele telefoon schaars maar beleefde zijn doorbraak tijdens de Elfstedentocht.
Nederland (1994): Beursintroductie van Koninklijke PTT Nederland NV.
De routes van alle tochten willen nog wel eens verschillen. De 15e tocht was met 199,6 kilometer de langste ooit.
Mapje 15e Elfstedentocht 1997 met 11 zegels met 11 stempels van de 11 steden.
Nog nooit keken zoveel mensen hetzelfde programma: 9,2 miljoen Nederlanders. Tijdens de finish om 12.19 uur zaten 6,7 miljoen mensen voor de buis. Mart Smeets was vanaf de start tot aan het einde van de tocht (laatste schaatser gefinisht) de commentator van de NOS.
Nederland (2011): Mart Smeets (Studio Sport) uit de serie 60 jaar televisie.
Tussen de Elfstedentocht van 4 januari 1997 en 4 januari 2022 zitten 9131 dagen, de langste tijd dat er geen tocht is georganiseerd.
Nationale Dag van de Elfstedentocht 2020
Op 15 januari 2020 werd in Friesland de eerste Dag van de Elfstedentocht gehouden. Op deze datum vierde de Elfstedenvereniging haar 111e verjaardag. De Elfstedencultuur bestaat uit twee delen: de schaatstocht zelf en het vertellen van verhalen over die schaatstocht. Met het eerste deel hebben we wat problemen, want nog nooit zijn we zo ver verwijderd geweest van een Elfstedentocht. Om de Elfstedencultuur in stand te houden zullen we daarom meer aandacht moeten hebben voor die eeuwenoude verteltraditie – een taak voor archieven en musea.
8.070 dagen zonder Elfstedentocht… Als de ‘Tocht der tochten’ niet voor 8 februari 2019 wordt verreden, is de periode tussen twee Elfstedentochten in nog nooit zo lang geweest. Dat was inspiratie voor het boek ‘8070 Dagen – Wachten op de Elfstedentocht’ van sporthistoricus Jurryt van de Vooren verschenen in januari 2019.
Nederland (2013): Reinier Paping (persoonlijke zegel).
Van de koudste winter tot de heetste zomer van de eeuw. Van Reinier Paping tot Maarten van der Weijden. De Elfstedentocht is altijd dichtbij. Op 20 augustus 2018 was Bartlehiem trending topic. Het was op dat moment twintig graden bóven nul. Toch is de Elfstedentocht steeds verder weg. Op 8 februari 2019 is het 8070 dagen geleden dat Henk Angenent als laatste winnaar werd gehuldigd. Dat is even lang als tussen de Elfstedentocht van 1963 en die van 1985, tot nu toe het langste Elfstedenloze tijdperk.
Stadspost Leeuwarden (1985): Vel 13e Elfstedentocht 1985.
Stadspost Leeuwarden (1986): Vel 14e Elfstedentocht 1986.
In 2012 ging de tocht NIET door.
Nationale Dag van de Elfstedentocht 15 januari 2020 met 11 Eerste-Dag-Enveloppen.
De Dag van de Elfstedentocht vindt niet plaats op het ijs, en in tegenstelling tot vorig jaar ook niet fysiek in musea en bibliotheken. We zitten immers niet alleen in een klimaatcrisis maar ook in een gezondheidscrisis dus gaat de bijzondere dag online in 2022. Maar natuurlijk vindt de deze dag voornamelijk plaats in de harten van het Friese volk. It giet o(a)nline!
Laatste nieuws:
De Dag van de Elfstedentocht van 2022 is verplaatst naar 5 februari. De locatie blijft ongewijzigd: cultuurhistorisch Centrum De Tiid in Bolsward. Elfstedenvoorzitter Wiebe Wieling en journalist Roeland Stekelenburg zijn sprekers. Het Fries Film en Audio Archief presenteert enkele nieuwe en bijzondere vondsten. Met de Dag van de Elfstedentocht wordt de aandacht gevestigd op het culturele en historische belang van het schaatsevenement.
Meer info:
Kans Elfstedentocht volgens KNMI (4 januari 2022):
NOS zendt op 4 januari 2022 opnieuw beelden van de Elfstedentocht van 1997:
Over het boek ‘8070 Dagen – Wachten op de Elfstedentocht’:
https://www.omropfryslan.nl/nieuws/861662-al-8070-dagen-zonder-elfstedentocht-reden-voor-een-boek
Elfstedentocht vereniging: https://www.elfstedentocht.frl/
Elfstedensite: https://www.elfstedensite.nl/
Denkend aan Holland (MAX) varen de Elfstedentocht:
https://www.maxvandaag.nl/programmas/tv/denkend-aan-holland/
https://www.npostart.nl/denkend-aan-holland/POW_04322768
Gerelateerde artikelen
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(10 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)
Laden...
Reacties (4) Schrijf een reactie
Leuk die stadspostvelletjes. Had ik nog nooit gezien. Zijn die eigenlijk gecatalogiseerd? Ik heb een vel van de kneppelfreed stadspostzegel uit 1981, waarvan ik altijd maar aangenomen heb dat die uit Leeuwarden kwam totdat ik ooit ergens las dat dat niet waar is….
Wat betreft It Giet Oan (het gaat door): Henk Kroes, voormalig voorzitter van de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden, sprak in 1997 die legendarische woorden toen besloten was de Elfstedentocht door te laten gaan dat jaar. Daarvoor was het volgens mij eerder de kreet ‘It Sil Heve’ die gebruikt werd (hetgeen op hetzelfde neer komt), althans dat was zo volgens het Elfstedentochtspel dat ik had.
Trivia over de Elfstedentocht toegevoegd.
Geweldig leuk blog. Pure nostalgie de Elfstedentocht
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)