Onderwerp

In 1987 verscheen het rapport Our Common Future van de Verenigde Naties, ook wel het Brundtland-rapport genoemd. Sindsdien is het begrip duurzaamheid (sustainability) steeds meer verankerd in de samenleving. De opstellers van het rapport omschrijven duurzame ontwikkeling als het vermogen om te voldoen aan de behoeften van huidige generaties, zonder hetzelfde vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen. De mondiale milieuproblematiek is volgens het rapport het gevolg van armoede in het ene deel van de wereld en niet-duurzame consumptie en productie in het andere deel.

PostNL heeft stevige ambities op het gebied van duurzaamheid. Deze ambities zijn gekoppeld aan de principes van de Verenigde Naties voor mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieubescherming en integriteit. PostNL hanteert meetbare doelstellingen voor goed werkgeverschap, duurzaamheid in logistiek, verbondenheid met de samenleving en transparantie over prestaties. Over de resultaten rapporteert PostNL jaarlijks. Daaruit blijkt dat er steeds meer schone kilometers worden gemaakt: bezorgers gebruiken steeds meer elektrische (bak)fietsen en brommers maken plaats voor schone varianten. Er rijden inmiddels elektrische bussen en biogasbussen, en PostNL gebruikt duurzame brandstoffen (HVO100) voor bussen en vrachtwagens. Ook worden elektrische vrachtvoertuigen ingezet voor uitstootvrije pakketbezorging in binnensteden. De nieuw gebouwde pakkettensorteercentra beschikken over het BREEAM-keurmerk voor duurzame gebouwen. In 2021 wordt de BREEAM-certificering voor de bestaande pakkettensorteercentra afgerond. In november 2020 werd bekend dat PostNL opnieuw behoort tot de meest duurzame bedrijven ter wereld in de logistieke en transportsector, met een derde plaats op de prestigieuze Dow Jones Sustainability Index (DJSI). Op milieugebied staat PostNL binnen de sector zelfs op de eerste plaats.

Ontwerp

De uitgifte Duurzaamheid telt zes postzegels in twee verschillende ontwerpen. Op de eerste postzegel staat een halve wereldbol afgebeeld, vastgehouden door een volwassene van wie alleen de armen en handen zichtbaar zijn. Op de tweede postzegel staat de andere helft van de wereldbol, maar nu is het een kind die de handen naar dezelfde wereldbol uitstrekt. De perforatie tussen de twee postzegels deelt de wereldbol doormidden. Beide postzegels hebben groen gras in de achtergrond. De middelste twee postzegels op het vel zijn 180 graden gedraaid ten opzichte van de andere postzegels. Tussen de armen van de volwassene staat het woord DOORGEVEN, tussen de armen van het kind het woord ONTVANGEN. Deze woorden zijn ook in lintvorm op de tabs en velrand gezet. De blauwe kleur van de achtergrond op de tabs en velrand is afgeleid van de wereldbol. Op de grote velrand staat een korte tekst over het duurzaamheidsbeleid van PostNL. Daaronder keren de woorden DOORGEVEN en ONTVANGEN opnieuw terug.

Typografie

Voor de typografie van de teksten is gebruikmaakt van de Gill Sans van Monotype (Eric Gill, 1928).

Ontwerper

Het ontwerp van het postzegelvel Duurzaamheid is een collectieve prestatie van twee grafisch ontwerpers: Reynoud Homan en Martijn de Wilde. Voor Homan is het zijn negende postzegelontwerp, voor Martijn zijn 1e. Homan: “Martijn en ik werken al geruime tijd samen en voor hem was het een mooie kans om zich bezig te houden met de typologie van de postzegel als ontwerpopgave. Als sparringpartners zijn we op zoek gegaan naar een goede benadering en een sprekend ontwerp.”

De tijd nemen

De Wilde leerde tijdens het ontwerpproces de complexiteit kennen van het ontwerpen van postzegels. “Reynoud benadrukte steeds hoe extra speciaal postzegels voor ontwerpers zijn. Ik dacht aanvankelijk: dat zal wel meevallen, maar hij heeft gelijk. Het is een opdracht waarvoor je de tijd moet nemen, goed onderzoek moet doen en eerst de diepte in moet gaan voordat je feitelijk gaat ontwerpen. Zeker bij zo’n onderwerp als dit, wat je ook persoonlijk raakt. Het formaat stelt natuurlijk bijzondere eisen. Ik ben van nature gewend heel nauwkeurig te werken, maar hierbij gaat het echt om honderdsten van een millimeter.”

Flink de diepte in

Bij hun zoektocht gingen de ontwerpers flink de diepte in. Homan: “PostNL wilde dat de nadruk zou liggen op het begrip duurzaamheid. De doelstellingen van PostNL op dit gebied mochten een rol spelen, maar de mate waarin werd aan ons overgelaten. Een mooi onderwerp, maar een ingewikkelde briefing. We zijn aan de hand van allerlei vragen op zoek gegaan naar antwoorden. Bijvoorbeeld over hoe het begrip duurzaamheid zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Wat de visuele symboliek is rond klimaatverandering en duurzaamheid. Wat het beleid is en wat de doelstellingen zijn van PostNL. Kunnen we iets doen met de doelen voor duurzame ontwikkeling van de VN en de geschiedenis van het klimaatprotest? Hoe zijn vergelijkbare vraagstukken verbeeld op postzegels uit het verleden?”

Wicked problem

Kortom, veel vragen over een onderwerp dat Homan al jaren bezighoudt. “Het is een wicked problem. Een lastig probleem omdat alles met alles samenhangt. Wij als mensen zijn uitgegroeid tot een geologische kracht die zich in gesteente zal afzetten. En er zijn geen gemakkelijke oplossingen, met zeven miljard mensen en maar een planeet.”

Boodschap en toon

De opgave was twee postzegels te ontwerpen voor een vel van zes. Homan: “Dat riep ook vragen op. Hebben ze met elkaar te maken, vertellen ze een verhaal of heeft iedere postzegel een eigen boodschap? En wat moet de toon zijn? Conservatief, activistisch, positief, somber, iets ertussenin of wellicht iets totaal anders? Dat is ook je verantwoordelijkheid als ontwerper. In mijn ogen is ontwerpen een belangrijke vorm van strategische communicatie. Je verricht geen solistisch-esthetische arbeid, maar als redactioneel ontwerper ben je verantwoordelijk voor de inhoud van de communicatie tussen zender en ontvanger.”

Van schetsen naar ontwerpen

Na het verkennen van de antwoorden op al die vragen volgde een intensieve schetsfase. Homan: “We zijn alle kanten opgegaan. Van poëtisch tot strijdbaar. Van geabstraheerd tot puur typografisch. We hebben zelfs gekeken of we de postzegel zelf zo duurzaam mogelijk konden maken. Maar dat leidde tot de conclusie dat de duurzaamste postzegel een poststempel is. En zo luidde de opdracht niet. Al die schetsen leidden uiteindelijk tot drie ontwerpen. Dat verdient het onderwerp ook.”

Ontwerprichtingen

Het eerste concept baseerden Homan en De Wilde op de gedachte dat de aarde het enige thuis van de mens is. De Wilde: “Dit werkten we uit in een zwevende aarde, bekeken vanuit de ruimte, met een halfrond per postzegel. Elk halfrond kreeg een groot cijfer een in twee betekenissen. Als waardeaanduiding en in de betekenis 1 aarde 1 thuis. Het tweede concept was het tegenbeeld. Zakelijker van karakter, met bewerkt fotomateriaal over duurzaam vervoer en duurzaam bezorgen door PostNL. De centrale gedachte hier was dat bedrijven ook een voorbeeldfunctie hebben in de aanpak van het duurzaamheidsvraagstuk. Tot slot werkten we een derde concept uit rond de gedachte van het doorgeven van een goed bewaarde erfenis. PostNL koos eigenlijk zonder aarzelen voor dit laatste ontwerp.”

Poëtische aanpak

Homan was blij met de keuze van PostNL. “Vooral door het argument waarmee PostNL de keuze beargumenteerde, namelijk dat dit ontwerp vooral emotioneerde. Voor ons was dit voorstel het meest poëtische van de drie. Het ontwerp is gebaseerd op het idee van een ecologische rechtsstaat van rechtsfilosoof Dorien Pessers. In een interview in De Groene pleitte zij in 2018 voor een samenleving met een zodanig erfrecht dat je dankbaar bent voor wat je ontvangt van de vorige generatie en je verplicht bent deze erfenis aan de volgende generatie in goede orde door te geven.”

Het lint

In het ontwerp is deze gedachte gesymboliseerd door de aardbol door te geven: van ouder naar kind, van de ene postzegel naar de andere. De Wilde: “De wereldbol spat er vanaf. De aarde staat bovendien in een kwetsbare positie, op de overgang van de ene naar de andere postzegel. Je kunt hem dus doorscheuren. Het leven op aarde is een kwestie van doorgeven en ontvangen. Tijdens de uitwerking realiseerden we ons dat deze woorden ook verwijzen naar het werk van PostNL. Natuurlijk in een andere betekenis, maar het sluit wel mooi aan. Het doorgeven en ontvangen kun je ook zien in de samenwerking tussen Reynoud en mij, waarbij hij zijn kennis en ervaring doorgeeft aan de volgende generatie grafische ontwerpers. Op de velrand hebben we het proces laten zien door de woorden ‘doorgeven’ en ‘ontvangen’ een lang lint te laten vormen. Bij de postzegels zelf keert het idee van het lint terug door de middelste twee postzegels om te keren. ”

Strandbal

De praktische uitwerking van het concept kwam eigenlijk toevallig tot stand, toen De Wilde zijn kinderen op een vrijdag naar hun oma bracht. “We waren toen volop bezig met het verkennen van ontwerprichtingen. In de tuin bij mijn schoonouders lag een strandbal als wereldbol. Daar heb ik toen foto’s van genomen, opgeblazen en half leeggelopen. Dat idee was wel erg dramatisch en is later vervangen door het concept van doorgeven en ontvangen. De armen die je ziet, horen ook echt bij de strandbal. Ze zijn van mijn vrouw en mijn zoon.”

Over de ontwerpers

Reynoud Homan (1956, Eindhoven) studeerde in 1978 af aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, afdeling grafische en typografische vormgeving. Na een vervolgstudie aan de Department of Typography and Graphic Communication aan Reading University in Engeland – om zich verder te verdiepen in de theorie en ideeëngeschiedenis van grafische communicatie – werkte hij vijf jaar bij het Amsterdamse bureau Total Design. Sinds 1981 is hij zelfstandig ontwerper in Muiderberg. Reynoud Homan ontwierp eerder de postzegels 100 jaar Schiphol (2016), Flora en fauna van het Naardermeer (2015), UNICEF 65 jaar (2011), Watersnoodramp 50 jaar (2003), Astma Centrum Davos en 100 jaar Koninklijk Instituut voor Ingenieurs (1997), 200 jaar Australië (1988) en de Zomerpostzegels (1987).

Martijn de Wilde (1986, Goes) studeerde in 2010 als grafisch ontwerper af aan de Akademie voor Kunst en Vormgeving St.Joost in Breda. Daarna vestigde hij zich als zelfstandig grafisch ontwerper in Rotterdam en in 2017 keerde hij terug naar Goes. De Wilde is gespecialiseerd in grafisch ontwerp, typografie, letterontwerp en ontwerpen voor de openbare ruimte, onder meer voor bewegwijzering. Tot zijn klantenkring behoren Centrum voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Architectuur Zeeland, Hogeschool Zeeland en het Erasmus MC uit Rotterdam.

De postzegels zijn, zolang de voorraad strekt, verkrijgbaar via www.postnl.nl/collect.

Op deze postzegels staat waardeaanduiding 1, bedoeld voor post tot en met 20 gram met een bestemming binnen Nederland.

Technische gegevens

Postzegelformaat 36 x 25 mm
Velformaat 108 x 150 mm
Papier normaal met fosforopdruk
Gomming gegomd
Druktechniek offset
Drukkleuren cyaan, magenta, geel en zwart
Oplage 70.000 vellen
Verschijningsvorm vel van zes postzegels in twee verschillende ontwerpen
Ontwerp Reynoud Homan, Muiderberg | Martijn de Wilde, Goes
Drukkerij Joh. Enschedé Security Print, Haarlem
Artikelnummer 410361

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland • Verenigde Naties

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(7 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...