Na de Tweede Wereldoorlog had de Oostenrijkse postdienst twijfels om postzegels uit te geven met daarop afbeeldingen van beroemde Oostenrijkse personen omdat de Oostenrijkse politici meer voelden voor neutrale onderwerpen zoals landschappen of kunstwerken. Maar na enige aarzeling besloot men toch over te gaan tot het uitbrengen van postzegels met afbeeldingen van personen. De eerste postzegel verscheen op 10 februari 1947 met een afbeelding van de grootste Oostenrijkse schrijver en toneeldichter Franz Seraphim Grillparzer, geboren op 15 januari 1791 en overleden op 21 januari 1872. De postzegel was gewijd aan de sterfdag van Grillparzer, toen 75 jaar geleden.

De Staatsdrukkerij in Wenen vervaardigde de door Ferdinand Lorber ontworpen postzegel in plaatdruk in de kleur roodbruin. Lorber graveerde de drukplaat voor deze zegel met als voorbeeld een portret van Grillparzer gemaakt door Josef Kriehuber in 1841. Het portret bevindt zich in de collectie van de Weense Nationale Bibliotheek. Het detail van de postzegel laat zien hoe gedetailleerd de gravure is vervaardigd.

De tweede postzegel waarop een beroemde persoon werd afgebeeld verscheen op 31 maart 1947. Deze zegel toonde Franz Peter Schubert, geboren op 31 januari 1797 te Wenen. Hij werd een van de meest beroemde componisten van Oostenrijk. Hij overleed op 19 november 1828. De postzegel was gewijd aan de 150ste geboortedag van Schubert. De Staatsdrukkerij in Wenen vervaardigde de eveneens door Ferdinand Lorber ontworpen postzegel in plaatdruk. Lorber graveerde de drukplaat voor deze zegel met als voorbeeld een portret van Schubert geschilderd door Wilhelm August Rieder behorende tot de collectie van de Weense musea.

De intentie van de Oostenrijkse postdienst was om de serie postzegels met afbeeldingen van beroemde personen uit te geven als zogenoemde permanente postzegels. Maar om twee redenen werd daarvan afgezien. De eerste reden was dat de productie van postzegels in plaatdruk erg duur was en de tweede reden dat het formaat te groot was voor permanente postzegels. Daarom besloot men om de postzegel met afbeelding van Grillparzer en Schubert te beschouwen als bijzonder postzegels. De postzegel met Grillparzer werd opnieuw uitgegeven maar nu in rasterdiepdruk, een goedkopere drukmethode. De uitgiftedatum was 14 juni 1947. Het uiteindelijke resultaat was teleurstellend.

Ten eerste stoorden de gebruikers van de zegels zich al langer aan het gebruik van een dubbele waardeaanduiding op de postzegel. Men vond het verwarrend omdat het ook als een toeslagzegel kon worden gezien. Het twee maal aanbrengen van de waardeaanduiding stamde uit begin 1890 toen de toenmalige postbeambten klaagden dat de waardeaanduiding op postzegels door de slechte verlichting in die tijd tot vergissingen leidde. Net na de Tweede Wereldoorlog was de levering van elektriciteit voor verlichting ook onzeker, maar de tijd van olielampen was toch definitief voorbij. Verder was de tekst tussen de waardeaanduidingen vrijwel onleesbaar geworden. Verder vond men de waardeaanduiding veel te vaag en weinig afsteken tegen de achtergrond. Dat was zeker met de tekst het geval.

Het overzetten van de afbeelding van plaatdruk naar rasterdiepdruk gaf dus problemen en men besloot om de drukcilinder voor de rasterdiepdruk te retoucheren. Daardoor werd de tekst beter leesbaar maar de afbeelding van het portret van Grillparzer werd afgevlakt waardoor het meer op een masker leek.

De postzegel bestaat dus in drie typen, een zegel in plaatdruk, een zegel in rasterdiepdruk en een retouche van de zegel in rasterdiepdruk.

De plaatdrukzegel heeft een bijzonderheid. De zegel laat een onregelmatigheid zien in de omlijsting van het portret. Deze bijzonderheid komt in elk vel van 50 stuks voor als 31ste zegel, ofwel de eerste zegel links op de vierde rij. De bijzonderheid is ook te zien op de 10de zegel in de eerste rij, dus rechtsboven in het vel.

Het is een vage vlek rechtsonder die van verzamelaars de naam meekreeg: spinnenweb. Ook op de vellen gedrukt in rasterdiepdruk komt deze bijzonderheid voor.

Dit fenomeen heb ik later ook nog eens gevonden bij de postzegels ‘Staatsvertrag 1955’, te zien op de linker zegel van het paartje, linksonder het staatswapen. De geldigheid voor de frankering voor de postzegels met afbeelding van Schubert en Grillparzer eindigde op dinsdag 9 december 1947. Waarom die vreemde datum? Op 10 december 1947 werd een aanvang gemaakt met de valutahervorming waarbij de Schilling werd gedevalueerd tot een derde van zijn waarde. Dus drie oude Schillings hadden daarna een waarde van één nieuwe Schilling. Deze valutahervorming was een van de voorwaarden om geld te verkrijgen uit het Marshallplan.

Het portret van Franz Grillparzer werd ook opgenomen op een Oostenrijks bankbiljet van 100 Schilling in omloop gebracht vanaf 1947. Vergeleken met de afbeeldingen op de postzegels heeft dit portret veel meer uitdrukkingsvermogen. Op het bankbiljet is het portret van Grillparzer in spiegelbeeld opgenomen. Daarbij werd gebruik gemaakt van een foto rond 1870 genomen door Victor Angerer.

Ter herdenking van zijn overlijden op 21 januari 1872, toen 100 jaar geleden, verscheen een postzegel in de waarde van 2 Schilling die ontworpen was door Adelbert Pilch. De postzegel werd in twee druktechnieken geproduceerd, offset en plaatdruk. Het portret in plaatdruk werd gegraveerd door Alfred Nefe die ook het graveerwerk voor het bankbiljet van 100 Schilling had verzorgd. In het stempel, gebruikt tijdens een postzegeltentoonstelling georganiseerd door de ‘Briefmarkensammler-Verein Donau’ in Wenen, is de eerste postzegel met portret van Grillparzer opgenomen.

Op 15 januari 1991 verscheen weer een postzegel met afbeelding van Franz Grillparzer, nu ter gelegenheid van zijn geboortedag toen 200 jaar eerder. Het portret op de postzegel is naar een in 1827 vervaardigd aquarel door miniatuurschilder en beeldhouwer Moritz Michael Daffinger dat zich bevindt in de collectie van het Historisch Museum van de stad Wenen. Ook deze postzegel werd gedrukt in twee druktechnieken, plaatdruk en rasterdiepdruk. Het ontwerp van de postzegel was vervaardigd door Friedl Weyss-Lampel en de gravure voor de plaatdruk door Rudolf Todt.

Tijdens zijn leven heeft Franz Grillparzer nauwelijks erkenning gehad. Dit gebrek aan succes en zelfs de spot die hem soms ten deel viel, leidden ertoe dat de dichter zich op 47-jarige leeftijd volledig terugtrok. Pas een jaar voor zijn dood, op 21 januari 1872 werd Grillprazer geëerd voor zijn werk. Maar Grillparzer was diep gefrustreerd en uitte dat met de volgende bittere woorden: ‘Het is veel te laat. Het honderdste deel van wat ze nu met mij doen als erkenning, zou me in mijn jongere jaren hebben opgefleurd en mij hebben aangemoedigd om poëtische werken te schrijven tot vreugde van het Oostenrijkse volk’. Hij werd begraven op de Währinger begraafplaats in Wenen, nu bekend als Schubertpark, maar herbegraven op de begraafplaats Hietzing in Wenen. In de ‘Volksgarten’ in Wenen staat het ‘Grillparzerdenkmal’, afgebeeld op de eerstedag envelop. De meer dan levensgrote zittende figuur van Franz Grillparzer werd vervaardigd door beeldhouwer Karl Kundmann uit Lasa marmer. Hij kijkt in de richting van het Burgtheater waar zijn werken werden opgevoerd. De reliëfs werden gemaakt door beeldhouwer Rudolf Weyer en stellen taferelen voor ontleend aan de toneelstukken geschreven door Grillparzer. Het monument werd op 23 mei 1889 onthuld, 17 jaar na zijn overlijden.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Oostenrijk • Boeken • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...