‘De Pest’ is een fictief verhaal dat zich afspeelt in de havenstad Oran in Algerije, destijds een Franse kolonie, die in 1962 onafhankelijk werd. Het verhaal speelt zich af in 1940. Camus (geboren in Algerije) vond zijn inspiratie in verschillende uitbraken in deze stad van de builenpest in het verleden.

Postes Algérie, luchtpostzegel, stempel 1943

In Oran beginnen duizenden ratten te sterven op straat. Onder grote druk gezet, beginnen de autoriteiten met het verzamelen en verbran-den van de dieren, hetgeen de aanleiding is voor de verspreiding van de builenpest. Het dodental stijgt snel en de stad wordt afgesloten. Met het aantal sterfgevallen stijgt de paniek en de vertwijfeling. Dr. Bernard Rieux, slechts één van de vele hoofdrolspelers, voert een schijnbaar hopeloze strijd tegen de ziekte. Hij wordt echter bijgestaan door mensen van zeer uiteenlopende aard. Zoals bijvoorbeeld de oude dr. Castel, die dag en nacht doorwerkt, als het serum is opgeraakt, om zelf een serum te vervaardigen. En pater Paneloux die van de preekstoel verkondigt dat de epidemie een straf van God is, totdat hij het sterfbed van een kind heeft bijgewoond. Maar ook is daar Cottard, die vóór de epidemie in angst leefde dat de politie hem zou arresteren voor een misdrijf dat hij gepleegd heeft en voor wie deze noodtoe-stand een uitkomst is, zodat hij ‘medeplichtige’ van de pest wordt.

Als na maanden het serum van Castel gaat werken en de ene genezing op de andere volgt viert de stad haar bevrijding in een roes van vreugde. Het gewone leven keert terug, maar de pest heeft in velen iets veranderd. Cottard, opgejaagd door de politie, wordt krankzinnig. Dr. Bernard Rieux, wiens vrouw ver van hem gestorven is, is eenzaam te midden van de feestvreugde. Na alles wat hij heeft gezien en doorgemaakt gelooft hij toch, dat in wezen de mens meer goed dan slecht is en het kwade in de wereld gewoonlijk ontstaat uit onwetendheid.

Het boek van Albert Camus werd in 1947 gepubliceerd en werd wereldberoemd. In 2017 verwerkte Neil Bartlett het boek tot een toneelstuk. Op 26 juli 2020 startte de BBC een radiobewerking hiervan op BBC Radio 4 naar aanleiding van de Corona-crisis.

Albert Camus wordt op vele manieren geëerd en herinnerd, zoals hier door de Médiathèque Albert Camus in Issoudun, Frankrijk.

De Portugese schrijver José Saramago schreef in 1995 ‘De stad der blinden’. Hij hanteert een aparte schrijfstijl: leestekens ontbreken, behalve de komma en in plaats van namen te geven omschrijft hij zijn personages, zoals ‘de vrouw van de oogarts’, het meisje met de donkere bril, enzovoort. Het boek opent met het veelzeggende citaat: ‘Wie ogen heeft, die kijke. Wie zien kan, neme waar.’ (Boek der Raadgevingen).

José Saramago

Een rij auto’s staat te wachten voor een rood stoplicht. Als het licht eindelijk op groen springt, trekt de eerste auto niet op, tot groeiend ongenoegen van de automobilisten erachter. Als ze het portier opentrekken, treffen ze een wanhopige bestuurder aan, die alleen maar kan uitbrengen dat hij van het ene op het andere moment blind is geworden. Deze openingsscène is de katalysator van een reeks verbijsterende gebeurtenissen, die al gauw apocalyptische vormen aanneemt. De blindheid blijkt besmettelijk: al snel ziet een groot gedeelte van de bevolking van Lissabon niets meer. Aangezien de slachtoffers alles wit zien krijgt de ziekte al snel de naam: ‘de witte ziekte’. Alle slachtoffers worden in een ziekenhuis geïsoleerd. Binnen korte tijd spelen zich daar verschrikkelijke taferelen af.

De mensen die met de eerste blinde in contact zijn geweest worden ook blind: de oogarts, de man die de eerste blinde naar huis bracht en vervolgens zijn auto stal (‘de dief’) en een aantal patiënten van de oogarts. De vrouw van de oogarts die wel kan zien en haar gezichtsvermo-gen niet verliest, doet alsof ze blind is zodat ze bij haar man kan blijven. De opgespoorde blinden worden ondergebracht in een voormalig ziekenhuis waar een vleugel voor de blinden en een voor de mogelijk besmetten wordt ingericht. Wanneer iemand daadwerkelijk blind is, wordt hij of zij hardhandig naar de blindenafdeling overgebracht. De overheid zet aanvankelijk eten neer bij de hekken maar dreigt een ieder die te dicht bij het hek komt of een poging doet te ontsnappen, neer te schieten en dit laatste gebeurt ook. Busladingen blinden en besmetten arriveren bij het ziekenhuis.

Het gesticht raakt overbevolkt, toiletten raken verstopt en overal ligt vuilnis. De vrouw van de oogarts ontpopt zich als leidster en moeder en handhaaft in haar slaapzaal de maximaal mogelijke hygiëne. De regering roept de noodtoestand uit. Er breken vechtpartijen uit om het voedsel. Een gewapende groep, ‘de schoften’, eist eerst betaling met juwelen voor het buitgemaakte voedsel en later seksuele diensten van de vrouwen. De vrouw van de oogarts doodt een van hen met een grote schaar. Er breekt brand uit en een groep van zeven mensen, geleid door de vrouw van de oogarts, ontsnapt. Niemand probeert ze tegen te houden, de soldaten zijn weg. Ze zwerven door de stad, zoals duizenden andere slachtoffers. Er wordt geplunderd en veel mensen die ze ontmoeten leven als dieren. Uiteindelijk bereiken ze het huis van de oogarts en de groep gaat daar wonen. Op een dag krijgen de blinden, te beginnen met de eerste, weer een voor een hun gezichtsvermo-gen terug. De stad is er nog, de ‘witte ziekte’ is voorbij.

Saramago is niet uit op antwoorden; zijn doel is zaken aan de orde te stellen en de mensen aan te zetten tot nadenken. Een fascinerend en ontluisterend boek.
In 2004 schreef Saramago ‘De stad der zienden’. Pas halverwege dit verhaal wordt er een verband gelegd met ‘De stad der blinden’. Op een verkiezingsdag stemt 70% van de inwoners van een stad blanco. Nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven en in de tweede ronde stemt nog een groter deel van de bevolking blanco. Het is het verhaal van een volk dat niet gelooft in de eigen democratie en van een regering die deze ‘activisten’ tot de orde probeert te roepen. Een gewelddadige breuk tussen de politieke macht en het volk lijkt onafwendbaar. Maar nu de democratie schijn blijkt te zijn laat zo’n confrontatie op zich wachten, tot wanhoop van het poppenkastregime. De staat van beleg wordt uitgeroepen. De regering raakt in paniek en verlaat de stad, samen met de president, het parlement, de administraties en de politie. Het leger legt een cordon rondom de stad om deze te isoleren. De huisvuildiensten krijgen bevel te staken, maar zij weigeren. De stad blijft functioneren zonder overheid. Dat verontrust de machthebbers nog meer. Er ontploft een bom in het station. Het volk blijft kalm en begraaft in een indrukwekkende witte mars zijn doden.

Het begin van het verhaal is licht van toon met soms een vleugje humor. Gaandeweg gaan de vaak hilarische gebeurtenissen over in een grimmiger stemming. Het einde van het boek is bizar, abrupt en schokkend. De gebeurtenissen zouden in elke willekeurige democratie plaats kunnen vinden. Een verontrustende gedachte.

Bill Gates, filantroop en medeoprichter van Microsoft, waarschuwde in een speech in 2015 voor een mogelijke pandemie. Volgens hem moest de wereld investeren in betere gezondheidssystemen, internationale samenwerking op dit gebied uitbreiden, goed getraind medisch personeel in reserve hebben en investeren in research naar vaccins. Hij drong aan op actie. Sinds dat moment zijn de VS met verschillende virusprogramma’s gestopt. ‘Als er iets in de komende jaren tien miljoen mensen kan doden, wordt dat hoogst waarschijnlijk veroorzaakt door een zeer besmettelijk virus eerder dan door een oorlog’, aldus Gates.

Covid-19 heeft de wereld veroverd. Velen ervaren uitzichtloosheid, somberheid en angst. Het gebrek aan toekomstperspectief is vooral voor jongeren soms ondraaglijk. De pandemie zal grote invloed hebben op de economie. Alleen de komst van verschillende vaccins geeft hoop. En zolang er hoop is, is er leven.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Afghanistan • Algerije • Frankrijk • Boeken

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(11 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...