Algemeen
Rond de jaren 50 van de vorige eeuw, werd het communisme (Rusland) als ‘het grootste gevaar’ gezien. We hebben het dan over de ‘Koude Oorlog’, waarbij gevreesd werd voor een Derde Wereldoorlog. Om hierop voorbereid te zijn, werd er een geheim stay-behindnetwerk (een netwerk die op de achtergrond acteerde) opgericht. De start daarvan vond plaats in Italië in 1952 onder de codenaam ‘Operatie Gladio’. Gladio is het Latijnse woord voor “het Zwaard”. Diverse NAVO-landen richtte daarna ook een ‘Gladio-achtige organisatie’ op. De NAVO sponsorde dit en de internationale coördinatie gebeurde door organisaties die verbonden waren aan het Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE) van de NAVO in België. Hieronder een envelop van SHAPE, opgericht in 1951.

Italië
Gladio begon dus in het geheim in 1952 in Italië. Daar kwam de naam Gladio op 3 augustus 1990 voor het eerst in de openbaarheid toen de toenmalige premier Giulio Andreotti het bestaan van dit netwerk toegaf. Hij werd daartoe gedwongen door de Italiaanse rechter Felice Casson, die ontdekte dat Gladio een verbinding was aangegaan met extreem rechtse extremisten, die bomaanslagen pleegden. We zien Andreotti, die minister-president in zeven kabinetten was, op onderstaande fdc.

Andreotti maakte bekend dat Gladio binnen het ministerie van Defensie bij SISMI, de militaire inlichtingendienst ‘verborgen’ zat. Volgens een document van SISMI uit 1959 had Gladio twee doelstellingen:
1. Opereren in het geval van een Sovjetinvasie en een guerrillaoorlog voeren in de bezette gebieden.
2. In eigen land in noodsituaties alle noodzakelijke operaties uitvoeren in belang van het land.

Andreotti’s verklaring deed vermoedens rijzen dat het netwerk bij diverse bomaanslagen betrokken was met als doel de politiek te beïnvloeden. De terroristen, door het netwerk voorzien van materiaal, zouden bomaanslagen plegen, ze toe laten schrijven aan linkse Italiaanse groeperingen en vervolgens door de militaire inlichtingendienst in het onderzoek buiten schot worden gehouden.
Voor de aanslag in Peteano in 1972, waarbij drie leden van de Carabinieri omkwamen is de betrokkenheid van Gladio vast komen te staan. Cassons bevindingen maken echter betrokkenheid bij meer aanslagen aannemelijk, zoals:
– De bomaanslag tijdens een demonstratie tegen het fascisme op de Piazza della Loggia in Brescia in mei 1974, waarbij 8 doden en 100 gewonden vielen.
– De ontvoering van en moord op de Italiaanse premier Aldo Moro in 1978 die een coalitie wilde sluiten met de Italiaanse communistische partij.
– De bomaanslag op het station van Bologna op 2 augustus 1980, waarbij 85 doden vielen en 200 gewonden. De explosieven voor deze aanslag zouden afkomstig zijn geweest van Gladio.

Bomaanslag Brescia 1974

Moord Aldo Moro 1978

Bomaanslag Bologna 1980

Nederland
Nederland kende ook een Gladio-achtige stay-behindorganisatie genaamd O&I (Operatiën en Inlichtingen). De I-organisatie was onderdeel van de generale staf van de krijgsmacht met als taak inlichtingen te vergaren en geheime medewerkers te rekruteren en op te leiden.
De O-organisatie, die onder het ministerie van Algemene Zaken (de minister-president) viel, was gericht op het kunnen uitvoeren van sabotages, overvallen en liquidaties in bezet gebied. Zij beschikte over duizenden kilo’s explosieven en wapens, die lagen opgeslagen in veertig geheime ondergrondse bergplaatsen. En dat ging wel eens fout.
Een wapenopslag die in april 1980 bij toeval werd ontdekt in een Limburgs bos in de gemeente Heythuysen, bleek deel uit te maken van sectie Operatiën.

Nadat deze werd ontdekt werd besloten de veertig bergplaatsen op te heffen en de explosieven te concentreren in een centrale bergplaats. Hierbij bleek dat criminelen achttien kisten wapens, die verstopt lagen in de Scheveningse Bosjes in Den Haag hadden leeg geroofd. Zo werd de Nederlandse Gladio-organisatie een onbedoelde wapenleverancier van criminelen. Het ging om springstof, brandbommen, pistolen, stenguns, handgranaten en kleefmijnen aldus het Leidsch Dagblad.
Dat is nogal wat. Een stengun bijvoorbeeld is een Britse 9mm-pistoolmitrailleur met een magazijn voor 32 patronen. Op onderstaande postzegel staat een Stengun model II afgebeeld.

Ik las verder in het Leidsch Dagblad dat de Stay-behind organisatie gebruik maakte van Nederlandse forten. Zo zou de afdeling ‘Sabotage’ gebruik gemaakt hebben van het Fort bij Spijkerboor in Noord Holland. Dit fort maakt deel uit van ‘De Stelling van Amsterdam’, een verdedigingslinie rond Amsterdam met 45 forten die is aangelegd van 1880 tot 1920. In 1996 kwam de Stelling van Amsterdam op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het fort bij Spijkerboor zien we ook terug op een postzegel.

Opheffing
In een brief van 13 november 1990 aan de Kamercommissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten bevestigde de toenmalige premier Ruud Lubbers het bestaan van een Nederlandse stay-behindorganisatie. Hij gaf nadrukkelijk aan dat het verschil met de stay-behindorganisaties in enkele andere Europese landen was dat de Nederlandse organisatie niet onder NAVO-bevel stond. In 1992 werd de Nederlandse Gladio-organisatie opgeheven.
Na de opheffing kwam de organisatie in 1993 nog (negatief) in het nieuws, omdat 2 oud-Gladio-agenten helemaal ontspoorden door te proberen de fabrikant Nutricia af te persen, door te dreigen om babyvoeding te vergiftigen. Zij werden gearresteerd en veroordeeld.

Actueel
Zijn er in Nederland nog meer geheime organisaties? Wie het weet mag het zeggen. Er zijn in ieder geval 2 bekende geheime diensten, de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD). Helemaal geheim zijn deze organisaties niet. Alleen het werk dat zij doen is geheim. En dat wordt ook nog gecontroleerd door de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. In 1985 kreeg de voorloper van de AIVD, de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) een herdenkingsstempel voor haar 40 jarig bestaan.

In het stempel zien we het loge van de BVD met daarin 3 vissen die tegen de stroom inzwemmen.
Onder de vissen staat de Latijnse tekst: ‘per undas adversas’: tegen de stroom in.
Het devies van de BVD/AIVD luidt: ‘Levende vissen zwemmen tegen de stroom in, alleen de dode drijven mee’. Het symboliseert de instelling van de dienst: niet passief meedrijven met de golven, maar actief stroomopwaarts, het oog gericht op bedreigingen van de nationale veiligheid.
Het is tot op de dag van vandaag het motto van de AIVD.
Tot zover mijn verhaal over een bijzondere operatie. Ik hoop dat U het interessant vond. Ik zou het op prijs stellen als U een reactie plaatst.
Bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Gladio
Artikel Stay-behind in Leidsch Dagblad 14-11-2020
Brochure AIVD: www.aivd.nl

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Thematisch • Nederland • Heraldiek • UNESCO • Wapens

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(11 stemmen, gemiddeld: 4,73 uit 5)

Laden...