De meeste enveloppen die vanuit de Verenigde Staten werden verzonden, waren voorzien van een postzegel van 30 cents met een gevleugelde wereldbol als afbeelding en de tekst ‘Trans-Atlantic’.Deze postzegel was door de Amerikaanse postdienst uitgegeven op 16 mei 1939 speciaal voor de eerste vlucht van New York naar Marseille in Frankrijk via de zogenoemde zuidelijke route. De geadresseerde, Emma A. Tomaschke, verzamelde vooral luchtpostenveloppen met afdrukken van eerstevlucht stempels. Zij overleed op 24 augustus 1964. Ze ligt begraven in een mausoleum op het kerkhof ‘Mountain View Cemetery’ Altadena, Pasadena in Californië. Ze werd 83 jaar oud.

De afzenders moesten hun eigen adres aanbrengen op de voorzijde van de enveloppen. Vandaar de wat ‘vreemd’ overkomende adressering van de enveloppen. Het roodviolette ‘Northern Trans-Atlantic first flight’ stempel werd ook gebruikt voor de eerste vlucht van New York naar Ierland op 24 juni 1939 waar een aankomstempel werd aangebracht. In de roodviolette afdruk van het stempel komt de verkorting f.a.m. 18 voor. FAM 18, zoals dit formeel werd aangeduid door de Amerikaanse postdienst, was toegekend aan Pan American Airways. FAM is de verkorting voor ‘Foreign Air Mail’. Het was de codering voor het contract voor twee routes oostwaarts over de Atlantische Oceaan naar Europa.

De in Ierland aangekomen enveloppen werden voorzien van een aankomststempel van ‘Baile Átha Cliath’, Dublin, met de datum 28 juni 1939. Verder werd een afdruk aangebracht in paarsviolette kleur speciaal voor deze vlucht vervaardigd. In dit stempel was de terugvliegroute aangegeven die de vliegboot aflegde. Van de luchthaven Shannon (Foynes) naar Botwood (Newfoundland), Shediac (Canada) en dan naar New York. De mee teruggenomen enveloppen werden bij aankomst naar de afzenders in de Verenigde Staten teruggezonden.

De zuidelijke route liep via Horta (Matriz) op de Azoren en Lissabon naar Marseille, Frankrijk.  Deze route werd ingehuldigd op 20 mei 1939 door Arthur E. LaPorte, die een Boeing 314 ‘Dixie Clipper’ van New York naar Marseille in Frankrijk vloog. De vliegboot vervoerde 800 kilogram post naar Europa. De enveloppen werden in New York voorzien van een afdruk van een speciaal vluchtstempel in blauwe inkt. Bij aankomst in Marseille werden de enveloppen aan de achterzijde voorzien van een afdruk van het machinestempel van het postkantoor Marseille Luchthaven en daarna voor de terugvlucht afgegeven, tenminste, als de geadresseerde dezelfde was als de afzender.

De noordelijke route werd gevlogen via Canada, Newfoundland, Foynes in Ierland en dan naar Hythe bij Southampton, Engeland. Deze route volgde op 24 juni 1939 en werd uitgevoerd door Harold Gray, die met een vliegboot van het type Boeing 314 ‘Yankee Clipper’ van New York via Ierland naar Southampton in Engeland vloog. Ook hier was 800 kilogram post aan boord.

In Shediac, waar een tussenlanding plaatsvond, werd luchtpost ingeladen afkomstig uit Canada. Deze poststukken waren in Shediac voorzien van een afdruk in zwarte inkt van een speciaal vluchtstempel. Formeel was deze route vastgelegd in een contract als FAM 18-11b. De met deze afdruk voorziene luchtpoststukken komen veel minder voor dan de poststukken die verzonden waren vanuit New York.

Vanuit Shediac in Canada, New Brunswick, konden ook luchtpoststukken met de vliegboot worden meegegeven naar de volgende tussenstop, Botwood in Newfoundland. Ook van deze stukken komen veel minder exemplaren voor dan van de vlucht vanuit New York naar Ierland of Southampton. De poststukken voor Botwood werden van een afdruk in zwarte stempelinkt voorzien waarop de vliegroute is aangegeven. Deze route was vastgelegd in een contract als FAM 18-11a.

Met de terugvlucht konden ook Ierse enveloppen worden meegegeven. Het is opvallend dat de postzegels van 3p met een afbeelding van ‘het Kruis van Cong’, uitgegeven vanaf 16 maart 1923, veel voorkomen op enveloppen die zijn gebruikt voor eerste vluchten in die jaren. De waarde van 3p was het tarief voor een brief naar het buitenland. Meestal is een postzegel bijgeplakt voor het luchtrecht wat toen 1 shilling bedroeg. Het luchtrecht voor een prentkaart bedroeg 4p. Als voorbeeld de eerste vlucht van een Boeing 314 ‘Yankee Clipper’, een vliegboot van Pan Am, die vertrok op 30 juni 1939 vanuit de havenstad Foynes in Ierland. Ook op deze enveloppen werd een afdruk in paarsviolette inkt van het stempel met afbeelding van de vliegboot aangebracht. Wegens de oorlogsomstandigheden werd deze route opgeheven op 3 oktober 1939.

Als aankomststempel in de Verenigde Staten werd een afdruk van een dagtekeningstempel van New York aangebracht met de datum 1 juli 1939. Foynes was indertijd de luchthaven voor trans-Atlantische vluchten voor geheel Europa met vliegboten naar Canada en de Verenigde Staten.

Vlakbij Foynes ligt het vliegveld van Shannon, schuin aan de overkant van de gelijknamige rivier. De ‘Yankee Clipper’ was een van de grootste vliegtuigen ter wereld. De vliegboot was vertrokken vanuit Southampton en vloog met de tussenstop in Ierland, Foynes, door naar Botwood in New Foundland, Shediac in New Brunswick en New York waar de vliegboot arriveerde op 1 juli 1939. In Foynes bevindt zich het ‘Flying Boat & Maritime Museum’. Hier is de enige replica op ware grootte van een Boeing 314 vliegboot te zien. In Foynes werd in 1943 door Chef Joe Sheridan de later zo beroemd geworden ‘Irish Coffee’ uitgevonden als opkikker voor vluchtelingen die naar de Verenigde Staten wilden maar op de heenweg door zeer slecht weer terug moesten en in het restaurant van Foynes werden opgevangen.

Op boven afgebeelde envelop is aangegeven: ‘Dublin to Moncton’. De stad Moncton ligt vlak bij de luchthaven Shediac in de provincie New Brunswick, Oost Canada. Op de achterzijde van de envelop is een afdruk aangebracht van het dagtekeningstempel van Shediac met de datum 1 juli 1939. De grote donkere vlek is doorgeslagen gom van de sluitklep van de envelop, net als de bruine strepen op de voorzijde, waarschijnlijk door invloed van vocht. Hoe het poststuk verder is vervoerd naar Washington is niet op de envelop aangegeven. Een afdruk van een aankomststempel van Washington of New York is niet aanwezig.

Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog duurde het tot november 1945 voordat weer vluchten zouden plaatsvinden vanuit Ierland naar de Verenigde Staten. De codering van het contract voor deze vlucht was FAM 24 zoals op de envelop is vermeld. Het betrof de vlucht van 24 november 1945 van Philadelphia in de Verenigde Staten via Ierland naar Londen. Gezagvoerder was Charles C. Spencer. De afgebeel-de envelop werd voor de terugvlucht verzonden vanuit Limerick, in het Iers Luimneach. Deze stad ligt vlak bij Shannon, een van de grootste vliegvelden van Ierland met een landings- en startbaan van meer dan drie kilometer lengte.

Op de achterzijde van de enveloppen werd bij aankomst in de Verenigde Staten op 25 november 1945 een verklaring aangebracht door middel van een groot stempel in blauwe inkt. Het diende als bevestiging dat de envelop vervoerd was met de eerste commerciële vlucht vanuit ‘Rineanna Luimneach’, de naam van het vliegveld dat later, in 1942, werd omgedoopt in Shannon Airport. De aanleg van het vliegveld Shannon begon in 1936 en in juli 1939 was het gereed om het eerste vliegtuig te ontvangen, een toestel van Sabena. Na de oorlog, op 16 september 1945, landde een DC-4 van Pan Am vanuit Gander Airport in Newfoundland en Labrador, Canada, als testvlucht voor de trans-Atlantische route. Op 24 oktober 1945 volgde een tweede testvlucht, nu een toestel van American Overseas Airlines, ook een DC-4 met de naam ‘Flagship New England’. De eerste vlucht waarbij ook luchtpost werd meegenomen vond dus plaats op 25 november 1945 met een DC-4 met de naam ‘Flagship Washington’.

Op 26 april 1958 werd de eerste trans-Atlantische vlucht vanuit Shannon naar New York uitgevoerd met een toestel van ‘Aerlínte Éireann’, een divisie van de Ierse maatschappij ‘Aer Lingus’. Het toestel was een Lockheed L-1049 Super Constellation, ook wel ‘Connie’ genoemd.

Met deze vlucht werden poststukken vervoerd die waren voorzien van een afdruk van een eerstevlucht stempel in zwarte inkt. Bovenin het stempel staat ‘An Chéad Eitilt’. Dit betekent ‘De Eerste Vlucht’. Als route is vermeld: Dublin – Shannon – New York.

Als aankomststempel werd een afdruk aangebracht van het dagtekeningstempel van Montreal in Canada gedateerd 29 april 1958. Waarschijnlijk per vliegtuig doorgezonden vanuit New York en verder vanuit Montreal naar Windsor in Ontario, Canada. Wel een omweg, want Windsor ligt tegenover Detroit en de afstand hemelsbreed van New York naar Montreal is ongeveer even groot als van New York naar Detroit.

Luchtpoststukken die vanuit New York teruggingen met de terugvlucht werden voorzien van een afdruk van het eerstevlucht stempel, maar dan in groene kleur. Hier is de route aangegeven: New York – Shannon – Dublin. Bij aankomst in Ierland op 1 mei 1958 werden deze stukken op de achterzijde voorzien van een afdruk van het dagtekeningstempel van Limmerick. Foynes wordt niet meer gebruikt als luchthaven maar Shannon blijft een belangrijk knooppunt in de nationale en internationale luchtvaart voor Ierland. De eerstevlucht poststukken, ook al is het vrijwel altijd ‘maakwerk’, geven een goed beeld van de ontwikkelingen van de luchtvaart en het postvervoer via luchtpost. Maar goed dat er ‘maakwerk’ bestaat anders had dit stukje luchtvaartgeschiedenis niet op deze wijze beschreven kunnen worden.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Canada • Frankrijk • Groot Brittannië • Verenigde staten • Tweede wereldoorlog

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...