Beginperiode kinderpostzegels

In dit artikel vraag ik uw aandacht voor twee onderwerpen uit de beginperiode van de uitgave van de kinderpostzegels:

1. Dé initiatiefneemster van de uitgave van kinderpostzegels Jonkvrouwe M.J.E.B. Alting von Geusau: dé moeder van de kinderpostzegel.
2. De eerste kinderpostzegelemissie uit 1924, waarvan ik kortgeleden bij toeval onbekende informatie op Google ontdekte. Het onvolprezen naslagwerk ‘Postwaarden Nederland’ (deelhoofdstuk C3) heeft over het meisje tussen twee engelenfiguren heel weinig informatie verschaft, terwijl daarover wel ontzaglijk veel interessant lezenswaardige informatie bestaat.

Aristocratische dames uit de heerschappij

Jonkvrouwe M.J.E.B. Alting von Geusau, secretaresse van de Centrale Commissie voor de Verkoop van Weldadigheidszegels, wordt als de initiatiefrijke en stuwende kracht van de kinderpostzegelactie beschouwd. Zij is dé moeder van de kinderpostzegel! Zij wist geëmancipeerde vrouwen uit de betere stand, de aanzienlijken als echtgenotes van plaatselijke hoogwaardigheidsbekleders als notarissen, artsen, doktoren en directeuren, te activeren zich daadwerkelijk bezig te houden met de verkoop van weldadigheidspostzegels op postkantoren. Deze aristocratische en gestudeerde dames vonden dat ze als vrijwilligsters van plaatselijke comités om sociaal-maatschappelijke én kerkelijk-religieuze redenen kwetsbare, zieke en hulpbehoevende kinderen dienden te helpen.

In de voorbereidingsfase van de kinderpostzegelactie 1938 zet de secretaresse Alting von Geusau de laatste puntjes op de ‘i’ in haar kantoortje met een stapel kinderzegelaffiches 1938 op de werktafel. Op de achtergrond is een collage van affiches vanaf 1924 zichtbaar.

Met de toeslaggelden van de weldadigheidspostzegels konden in 1923 kwetsbare weeskinderen geholpen worden, die door de Spaanse griep in 1918/19 zijn ontstaan. In 1924 verdeelde de Nederlandsche Bond tot Kinderbescherming de gelden aan instellingen voor misdeelde kinderen. Aanvankelijk waren dat alleen kin-deren, die om maatschappelijke of juridische reden niet thuis konden wonen. Een jaar daarop in 1925 kwamen daar ook zieke, zwakke en gebrekkige kinderen in opvanghuizen bij.

Mr. J.F. van Royen

Alting von Geusau onderhield vanaf de voorbereidingsperiode, start van de kinderzegelacties en naderhand geregeld en uitgebreid contact over de uitgifte van de kinderpostzegelemissies met de Algemeen-Secretaris van de PTT mr. J.F. van Royen (1878 – 1942, nvph 493). De jonkvrouwe had daarover talrijke voorstellen, ideeën en suggesties. Maar Van Royen was uiteindelijk de persoon, die bepaalde welke onderwerpen en welke ontwerpers daarbij aangetrokken dienden te worden voor iedere serie. Voor elke postzegel van de reeksen had hij met zijn algemene en esthetische kennis goed onderbouwde opvattingen.

Voor- en achterkant van de Pro Juventute-postzegels 1912 uit Zwitserland met de vertaalde onderschriften ‘Veel zonneschijn in het nieuwe jaar’ en ‘Zon en gezondheid voor allen’. De aanwezigheid van kinderen op deze Zwitserse postzegels dienden als voorbeeld voor onze kinderzegels van 1924 om er ook een kind op te plaatsen.

Het idee om via weldadigheidspostzegels gelden binnen te krijgen voor zieke kinderen werd overgenomen van Zwitserland, waar vanaf 1912 Pro Juventute-emissies worden uitgegeven. In navolging van de Zwitserse postzegels, waarop vanaf 1921 wapens van de Zwitserse kantons zijn aangebracht, wilden PTT en de jonkvrouwe in ons land de provinciale wapens op de kinderzegels plaatsen. De voorbereidingsperiode voor het ontwerpen en drukken van deze arbeidsintensieve tweekleurige kinderzegels bleek te kort te zijn.
Een ontwerper moest gezocht worden, die in staat was in redelijk korte tijd een eenkleurige kinderpostzegel te ontwerpen met een kort drukproces. Typografisch ontwerper Georg Rueter (1875 – 1966) bleek de meest geschikte persoon daarvoor te zijn, die in zijn tijd ook bekend stond als de beste portretschilder van ons land.

Alternatieve kinderzegels 1924

Naar aanleiding van de uitgifte van de Pro Patria-emissies in Zwitserland zijn in 1924 de eerste weldadigheidspostzegels in ons land uitgegeven. Door een te korte voorbereidingstijd kon geen provinciale wapenserie uitgegeven worden. De alternatieve serie kinderpostzegels met een kinderkopje omringd door de vleugels van twee engelen werd door Rueter ontworpen.

Georg Rueter heeft zijn 3-jarige dochter Maria in 1905 met een gezonde uitstraling frontaal op het schilderij geportretteerd. Op de postzegel attendeert ze door ooglijk contact ons erop als vertegenwoordigster van het gezonde kind dat er veel voogdij-kinderen in ons land zijn als gevolg van de Spaanse griep. Zij hebben zorg, hulp en bescherming nodig. Doe een weldaad voor deze geestelijk en lichamelijk verwaarloosde kinderen: “Koopt weldadigheidspostzegels Voor het Kind.”

Voor Rueter was de betrekkelijk korte ontwerpperiode voor de eerste weldadigheidspostzegel geen probleem. Als uitgangspunt gebruikte hij een door hem geschilderd borstportret van zijn 3-jarige dochter Maria, dat hij in 1905 had geschilderd. Het frontaal geschilderde meisje ‘zoekt’ ooglijk contact met de kinderzegelkoper.
Voor de uitvoering van het definitieve zegelontwerp met daarop een kinderkopje tussen twee engelen heeft jonkvrouwe Alting von Geusau voorgesteld de 15-jarige prinses Juliana een plaatsje op de kinderpostzegels te geven: “De kinderzegels zullen goed verkocht worden.” Op 9 september vroeg de Minister van Waterstaat daarvoor toestemming aan koningin Wilhelmina met de toevoeging dat Georg Rueter het ontwerp zou vervaardigen. Pas een week later bleek dat de koningin zich met het voorstel in haar persoonlijke bewoordingen: “Niet wel kan vereenigen!”

De afbeeldingen van de postzegel en affiche komen niet geheel met elkaar overeen.

Maria de oudste dochter van het artistieke kunstenaarsgezin Georg Rueter en Gerarda de Lang, woonachtig in Sloten (N.H.), heeft twee zusters (Gerarda & ???) en een broer (Pam), beiden creatief begaafd: Gerarda is beeldhouwster en Pam typografisch ontwerper o.a. van de kinderzegels 1938 en 1962. Opvallend is de aanwezigheid van het fluit spelende kind ( de kleine pijper) op beide kinderzegels. De artistieke Rueter-familie is ongetwijfeld ook in muziek geïnteresseerd.

Maria Hofker – Rueter (1902 – 1999)

In 2003 heb ik in het bulletin van de Vereniging voor Kinderpostzegels & Maximafilie aandacht besteed aan met naam bekende kinderen op Nederlandse postzegels. Ik kwam toen al op het respectabele aantal van 55 kinderen. Maria Rueter omschreef ik toen kort en bondig: “De oudste dochter van ontwerper Rueter.”

In 1930 trouwt Maria met kunstenaar Willem Hofker, gerenommeerd schilder o.a. van Balinese landschappen en danseressen.

Tegenwoordig is het met Google heel gemakkelijk en eenvoudig informatie in te winnen over Maria Rueter. Na het intoetsen van haar naam ontdekte ik dat ze bekend staat onder de naam Maria Hofker – Rueter. Met verwondering heb ik kennisgenomen van haar artistieke en biologische carrière.

Google: “Maria Hofker – Rueter was een Nederlandse kunstenaar. Zij aquarelleerde en tekende bloemen en planten, was grafisch ontwerper en kreeg naam met de op haar volkstuin geschreven tuinjaarboeken. Uiteindelijk werden het 38 jaarboeken, door haar zelf in leer gebonden banden met goudstempels in handdruk versierd. In deze boeken (met geaquarelleerde tekeningen) beschreef zij wat zij in haar tuin zag en op haar reizen in Nederlands-Indië (Bali) beleefde.
Na het Japanse interneringskamp keert de familie in 1946 terug naar ons land.”

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Kinderpostzegels

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 4,67 uit 5)

Laden...