De Nationale Dodenherdenking vindt jaarlijks plaats op 4 mei, met onder andere twee minuten stilte om 20.00 uur. De landelijke herdenking is op de Dam in Amsterdam en wordt sinds 1988 georganiseerd door het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Sinds 1961 wordt officieel een ruimere definitie gehanteerd die alle Nederlandse oorlogsslachtoffers of omgekomenen (circa 300.000) sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog omvat. In deze blog komen aan de orde: De Nieuwe Kerk, Paleis op de Dam, het Nationaal Monument op de Dam en de ceremonie.
Gerelateerde artikelen
Nationale Dodenherdenking 4 mei 2020: 75 jaar Vrijheid
In 2019 en 2020 herdenken we het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog, 75 jaar geleden. We vieren dat we sindsdien weer in vrijheid leven, in het besef dat we samen verantwoordelijk zijn om vrijheid door te geven aan nieuwe generaties. Voor de viering van 75 jaar vrijheid zijn voor de projecten van het Nationaal Comité vier doelen opgesteld:
- In alle gemeenten verhalen over oorlog en vrijheid – zowel historische als actuele – ophalen en brengen;
- In alle gemeenten en op alle scholen het gesprek op gang brengen over de betekenis van de Tweede Wereldoorlog, de bevrijding en vrijheid voor nu en voor de toekomst;
- Vergroten van het besef dat 75 jaar na de Tweede Wereldoorlog vrijheid nog steeds kwetsbaar is en inzet vraagt van iedereen;
- Herdenken en vieren versterken door nieuwe tradities te stimuleren, passend bij de tijd en de nieuwe generatie.
Nieuwe Kerk
De Nieuwe Kerk is een kerkgebouw in Amsterdam. De kerk is gelegen aan de Dam naast het Paleis op de Dam.
De Nieuwe Kerk, gezien vanaf de Dam.
De Nieuwe Kerk is in fasen tot stand gekomen. De oudste delen van de kerk zijn het koor en transept. Tijdens een stadsbrand van 1421 liep de kerk wel schade op, maar deze bleef beperkt. Rond 1435 is men met de bouw van het schip begonnen. In de tweede helft van de 15e eeuw werden de zijbeuken gebouwd en kwam er een lichtbeuk op het middenschip ten behoeve van lichtinval. Na 1538 is het noorder transept verhoogd tot de hoogte van de rest van de kerk.
De Nieuwe Kerk in brand in 1645. (Egbert Lievensz. van der Poel).
Op 11 januari 1645 raakte het dak in brand door onzorgvuldigheid van loodgieters die onder het dak aan het werk waren. In minder dan een half uur tijd stond de hele kerk in lichterlaaie. Het dak stortte en alles wat er op stond met groot geraas naar beneden. Vrijwel alles wat in de kerk stond verbrandde. Grafzerken en pilaren raakten gebarsten door de hitte. Wel konden de koperen kroonluchters nog ongeschonden uit de puinhopen worden gehaald. Na de brand werd de kerk gerestaureerd en verder verfraaid. Uiteindelijk kreeg de kerk een mooier aanzien dan voor de brand. De houten gewelven werden nu vervangen door stenen gewelven, met uitzondering van het middelste kruisgewelf, dat met verguld loofwerk werd versierd. Op 10 mei 1648 werd de kerk opnieuw in gebruik genomen.
Hoog aan de topgevel van de Nieuwe Kerk in Amsterdam zit een ronde, iets oostelijk afwijkende marmeren zonnewijzer. Te zien op Zomer-zegel 1948 (20+5 cent), Inhuldigingszegel koningin Beatrix (1980 en 1981). Inzoomen ziet hij er in werkelijkheid uit:
Het interieur van de kerk dateert voor het grootste deel dan ook van ná de brand van 1645. Hoewel de tijd van de gotiek toen voorbij was werd voor het herstel de gotische stijl toegepast. Er werd een nieuwe preekstoel gemaakt, door Albert Vinckenbrinck (1649-1664), en een nieuw orgel, waarvan de kast werd gemaakt door Jacob van Campen (1655).
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima traden op zaterdag 2 februari 2002 te Amsterdam in het huwelijk in de Nieuwe Kerk.
De Nieuwe Kerk wordt ook gebruikt voor inhuldigingen (koningin Wilhelmina, Juliana, Beatrix en koning Willem-Alexander) en de inzegening van een koninklijk huwelijk. Tegenwoordig worden er geen kerkdiensten meer gehouden. Tot op heden worden er afwisselende tentoon-stellingen georganiseerd in de kerk, vaak van volkenkundige of cultuurhistorische aard. Daarnaast vinden er orgelconcerten plaats. Jaarlijks vindt op 4 mei de Nationale Dodenherdenking plaats in de Nieuwe Kerk, voorafgaand aan de kranslegging bij het Nationaal Monument op de Dam. Naast leden van de koninklijke familie en regeringsleden zijn oorlogsgetroffenen, nabestaanden en anderen aanwezig in de kerk. Tijdens de plechtigheid wordt ook de 4 mei-lezing uitgesproken.
Nationaal Monument op de Dam
Het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam is een monument voor de herdenking van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Het monument staat centraal bij de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking op 4 mei.
Het Nationaal Monument is ontworpen door architect J.J.P. Oud. Jacobus Johannes Pieter Oud (1890 – 1963) was een Nederlands architect. Hij is bekend geworden als lid van kunstbeweging De Stijl en voorvechter van de moderne architectuur. Zijn betekenis als pionier van het Nieuwe Bouwen is gelijk aan die van Le Corbusier en Gropius. Zijn bekendste werken zijn oa. Kantoorgebouw Shell Den Haag en gebouw De Unie Rotterdam.
Het monument bestaat uit een pyloon met beelden en een gedenkmuur met reliëfs. De beelden zijn van beeldhouwer Johannes Anton Rädecker, en de reliëfs van Paul Grégoire. Voor het monument staan twee leeuwenfiguren als wachters, gemaakt door Jan Willem Rädecker.
Om de pyloon staat een gebogen gedenkmuur waarin twaalf urnen met aarde zijn ingemetseld. De urnen zijn gevuld met aarde van fusillade- en erebegraafplaatsen uit de toenmalige elf provincies, en de 22 erevelden uit het voormalig Nederlands-Indië. Voor de urnen uit de provincies bevinden zich de provinciewapens, voor de urn uit Nederlands-Indië bevindt zich het wapen van het Koninkrijk der Nederlanden. De tekst op deze muur luidt:
“Aarde, door het offer gewijd, samengebracht uit gans het land, teken tot in verren tijd van heugenis en vasten band.”
Op de binnenkant van de gedenkmuur is een tekst van de Nederlandse dichter Adriaan Roland Holst aangebracht, met belettering ontworpen door Jan van Krimpen:
“Nimmer, van erts tot arend, was enig schepsel vrij onder de zon,
noch de zon zelve, noch de gesternten.
Maar geest brak wet en stelde op de geslagen bres de mens.
Uit die eersteling daalden de ontelbaren.
etc.
Nederland (2013): Ned. schrijvers (2e zegel: Adriaan Roland Holst).
Herdenkingsceremonie Dam
De Koning en de Koningin verlaten de Nieuwe Kerk en loopt, tezamen met enkele politieke en militaire hoogwaardigheidsbekleders naar het monument op de Dam. Hierna leggen de Koning met baard en Koningin een krans bij het monument namens alle burgers van Nederland.
Het taptoe-signaal is een signaal voor pijperfluit, trommel en trompet dat oorspronkelijk werd gespeeld als afsluiting van de dag. In de 21e eeuw wordt de taptoe in Nederland vooral gebruikt bij militaire herdenkingen en begrafenissen, meestal gespeeld op trompet. Zo wordt het op 4 mei voorafgaand aan de twee minuten stilte gespeeld.
De aanduiding taptoe is gebaseerd op het commando ‘Tap toe!’ dat vroeger in kazernes werd gebruikt om het einde van de dag aan te kondigen. Het signaal zou in de tijd van prins Maurits zijn ontstaan, aan het begin van de 17e eeuw.
Na de twee minuten stilte worden twee coupletten van het Wilhelmus gespeeld.
Waar komt de twee minuten stilte vandaan? Vooral het tweede verhaal van ARQ is historisch gezien interessant.
https://www.anderetijden.nl/artikel/454/Wanneer-begon-de-traditie-van-twee-minuten-stilte
Hierop volgt een korte toespraak over de betekenis van 4 mei. Kransen worden vervolgens gelegd door vertegenwoordigers van de regering, waaronder de minister-president, van het parlement, de krijgsmacht, verzetsbeweging en allerlei organisaties en groeperingen in de maatschappij.
Tijdens de Nationale Herdenking worden ongeveer 300.000 slachtoffers herdacht, bijna 20.000 militairen, 10.000 verzetsmensen en 270.000 overige burgerslachtoffers. Verreweg de meeste slachtoffers vielen tijdens de Tweede Wereldoorlog: ongeveer 250.000 slachtoffers in Europa en 30.000 buiten Europa.
Er wordt een zelfgeschreven gedicht uitgesproken door een scholier. Hierna leggen plaatselijke schoolkinderen bloemen bij het monument. Tenslotte begint het defilé, waarbij iedereen langs het monument kan lopen en bloemen kan neerleggen. De Koning, de Koningin en hoogwaardigheidsbekleders lopen richting het Paleis op de Dam.
Paleis op de Dam
Het Koninklijk Paleis is een Paleis op de Dam in Amsterdam. Het paleis is in gebruik door het Koninklijk Huis als ontvangstpaleis en wordt gebruikt voor tentoonstellingen. Het werd tussen 1648 en 1665 gebouwd als stadhuis, naar ontwerp van architect Jacob van Campen, en ingewijd op 29 juli 1655. Het bouwwerk wordt gezien als Nederlands belangrijkste historische en culturele monument van de Gouden Eeuw.
Koninklijk Paleis Amsterdam.
Voor de vervanging van het bouwvallig geworden gotische stadhuis waren verschillende ontwerpen ingediend. De Vrede van Münster in 1648 bracht zo’n euforie met zich mee dat het meest ambitieuze plan werd uitgevoerd. Dit was in het midden van wat later de Gouden Eeuw werd genoemd. Het stadhuis werd gebouwd op een schaal die in Europa nog niet eerder was vertoond. Het werd het grootste niet-religieuze gebouw van de oude wereld. Het gebouw kan daarmee gezien worden als een belangrijk symbool van het vrijzinnige Amsterdam. Het “achtste wereldwonder” werd de parel in de kroon van Amsterdam. Het gebouw moest de rijkdom en het aanzien van de stad Amsterdam weerspiegelen. De bouw kostte 8,5 miljoen gulden, een gigantisch bedrag in die tijd.
Het gebouw rustte oorspronkelijk op 13.659 uit Noorwegen afkomstige houten heipalen. Het werd geheel opgetrokken uit Bentheimer zandsteen en met name in het interieur veel marmer. Van Campen liet zich inspireren door de Romeinse bestuurlijke paleizen. Voor de burgemeesters van Amsterdam, die zich de consuls van een nieuw Rome waanden, werd een nieuw Capitool gebouwd. De zilveren troffel, die op 28 oktober 1648 bij het leggen van de eerste steen door de (klein)zonen en neef van de vier toenmalige burgemeesters werd gebruikt, wordt tentoongesteld in het Rijksmuseum.
Beeld van Atlas op het dak paleis.
Het gebouw is tot 1808 stadhuis gebleven. Daarna werd het aan koning Lodewijk Napoleon aangeboden als paleis. De galerijen werden door houten wanden in vertrekken verdeeld. Aan de voorzijde werd een balkon aangebracht. Beeldhouwwerken die stoorden werden achter doeken verborgen. Lodewijk had in het paleis ook een kapel ingericht. Een aantal zilveren voorwerpen liet hij bij zijn vertrek achter. Uit deze periode stammen ook de fraaie empire-meubelen die in het paleis zijn te zien. Dit is de grootste collectie van deze meubelen buiten Frankrijk. In 1810, toen Nederland werd ingelijfd bij het Franse Keizerrijk, werd het zelfs tijdelijk een keizerlijk paleis.
Op de momenten dat de koning en de leden van het Koninklijk Huis geen gebruik maken van het paleis, dat is een groot gedeelte van het jaar het geval, is het gebouw echter opengesteld door de Stichting Koninklijk Paleis Amsterdam als museum. Vaak is er in de zomer een tentoonstelling.
Meer info
https://www.4en5mei.nl/herdenken-en-vieren/4-mei-thuis/tv-uitzending
https://www.paleisamsterdam.nl/
Toespraak Arnon Grunberg: https://www.youtube.com/watch?v=-YjD64HIpaQ
Toespraak van de Koning:
https://depresenteerschool.nl/blog/dodenherdenking-2020-de-toespraak-van-koning-willem-alexander/
Omroep Max, achter de deuren van het Paleis (50 minuten):
Gerelateerde artikelen
Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Caribisch Nederland • Nederlandse Antillen • Nederland • Oostenrijk • Spanje • Architectuur • Boeken • Kerken • Koningshuizen • Musea • Tweede wereldoorlog
Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?
Kijk dan bij Collect Club.
(11 stemmen, gemiddeld: 4,91 uit 5)
Laden...
Reacties (1)
Jammer dat de schrijver het feitelijke einde van de Tweede Wereld oorlog voor het Nederlandse Rijk niet benoemt.
Dit is natuurlijk 15 augustus, toen Nederlands Indie door de geallieerden werd bevrijd.
Hierbij zij vermeld dat Amerika wel twee officiele dagen kent betreffende het einde van WW 2.
Namelijk VE Day en VJ Day.
Zeer pijnlijk voor alle Nederlanders die in de Japanse (gevangen)kampen in Azië hebben gezeten, is dat de aanwezigheid van het Staatshoofd, (Koning/Koningin) beperkt is gebleven tot één maal in de 5 jaar.
Mijn moeder, een oorlogsinvalide, gaat naar de cenotaaf in Amerika, waar Nederlanders, Amerikanen en Engelsen o.a. de verschrikkingen aan de Birma spoorweg gedenken.
Zoals op de BBC website te lezen valt:
Victory in Japan Day – or VJ Day – was celebrated on 15 August 1945 and it marked the end of World War Two.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Victory_over_Japan_Day#:~:text=Victory%20over%20Japan%20Day%2C%20ook,wel%20gerekend%20op%2014%20augustus.
Schrijf een reactie
(registratie is niet nodig)