Het is algemeen bekend dat de omvang van de postbezorging in het laatste decennium voortdurend afneemt en dat de frankeerwaarde van postzegels om een poststuk van A naar B te vervoeren steeds meer omhoog gaat. In bijgaande grafiek heb ik getracht het causale verband van oorzaak en gevolg tussen de postafname (dalende rode lijn) en de tariefverhoging (stijgende groene lijn) in de periode 2005 – 2019 zichtbaar te maken.
In 2005 verwerkte PostNL nog 50.000.000 poststukken per jaar, in 2019 is de poststroom naar 10.000.000 brieven en briefkaarten geslonken. Om de poststroom toch in stand te houden is portoverhoging onvermijdelijk. In 2005 bedroeg de porto 40 cent en in 2019 87 cent.
De fluctuerende zwarte lijn toont de toe- en afname van het aantal uitgegeven postzegels per jaar. 2005 begint met 77 gecatalogiseerde postzegels en groeit in 2013 naar het hoogtepunt van 130 postzegels en eindigt in 2019 met 105 postzegels. Reden van de afname in 2013? Verandering in vraag en aanbod. Niet alleen de druk van te veel postzegels werkt kostenverhogend, maar ook de vernietiging ervan. Met andere woorden de oplagen dienen weloverwogen tot stand gebracht te worden.

Postzegeloplagen 2005 (rode lijn)

1] Voor uw post 39 ct 5.400.000 vel
[.] 39 ct 250.000 mailers van 50
[.] 65 ct 2.000.000 vel van 5
[.] 65 ct 300.000 mailers van 50
[.] 81 ct 1.000.000 vel van 5

[2] Voor de liefde 230.000 vel van 10
[3] MooiNL-Nijmegen 100.000 vel
[4] MooiNL-Nederland 75.000 vel
[5] Kunstbedrijfcollectie 960.000 vel

[6] Natuurmonumenten 1.350.000 vel
[.] Natuurmonumenten 650.000 vel, internationaal
[7] Ondernemerszegels 100.000 mailers van 50
[8] Zomerzegels 2 x 700.000 vel
[9] MooiNL-Rotterdam 200.000 vel
[10] MooiNL-Weesp 100.000 vel
[11] Koningin Beatrix 750.000 vel
[12] Zakelijke postzegel 39 ct 706.000 rol va 100
[.] Zakelijke postzegel 78 ct 156.000 rol van 100
[13] MooiNL-Goes 100.000, [14] MooiNL- Monnickendam 100.000
[15] MooiNL-Amsterdam 200.000
[16] MooiNL-Bolsward 100.000
[17] Weken vd kaart 710.000
[18] China – Nederland 285.000
[19] World Press Photo 225.000
[20] MooiNL-Roermond 100.000
[21] MooiNL-Papendrecht 100.000
[22] MooiNL-verzamelvel 650.000
[.] MooiNL-verzamelvel 650.000
[23] Treinen 360.000
[24] Kinderzegels 560.000

[25] Decemberzegels 12.300.000
[26] Goede Doelen Decemberzegels 1.100.000
[27] Persoonlijke Decemberzegels 220.000

Postzegeloplagen 2019 (blauwe lijn)

[1] Beleef de natuur – zoogdieren 315.000
[2] MooiNL-Texel 36.000
[3] Postbedrijf 175.000
[4] Rembrandt 110.000
[5] MooiNL-Vlieland 36.000
[6] Beleef de natuur stinsenplanten 315.000
[7] Luchtvaart 108.000
[8] MooiNL-Terschelling 36.000
[9] Vogels in Nederland 60.000
[10] MooiNL-Ameland 36.000
[11] MooiNL-Schiermonnikoog 36.000
[12] MooiNL-verzamelvel 171.000
[13] Tuinvogels in Nederland 108.000
[14] Beleef de natuur-vlinders 315.000
[15] Erwin Olaf 95.00
[16] Openbaar Vervoer 108.000, Openbaar Vervoer 92.000 internationaal
[17] Beleef de natuur blad-boom 315.000
[18] Kinderpostzegels 713.000
[19] Gewoontjes 92.000
[20] Dag van de postzegels 64.000
[21] Decemberzegels 3.170.000.

De kruik gaat zolang te water tot hij barst

Opvallend zijn de verschillen in de oplagen van de emissies 2005 (rood) en 2019 (blauw). In 2005 functioneerde het postbedrijf nog optimaal, zoals het decennia aaneen heeft gefunctioneerd. Communiceren per brief of kaart was algemeen gebruikelijk. Door de komst van internet en andere moderne communicatiemiddelen is het schrijven/sturen van brieven of kaarten sterk teruggelopen en daarmee ook het gebruik van de postzegel als frankeermiddel. De efficiëntieslag die PostNL om kostenbesparing tijdens de veranderingen heeft moeten doorvoeren, heeft het traditionele postkantoor geheel doen verdwijnen.
Een van de gevolgen daarvan is dat op alle PostNL-verkooppunten de lang lopende frankeerzegels (met Beleef de Natuur-emissie en jaarlijkse Decemberzegels) nog verkrijgbaar zijn. Bijzondere postzegels zijn alleen nog via het PostNL-verzendhuis op bestelling verkrijgbaar. Afgezien van de filatelist zijn bijzondere postzegels geheel uit het dagelijkse leven van de gewone burger verdwenen.
Met andere woorden de Nederlandse en buitenlandse postzegelverzamelaars zijn de enige afnemers van bijzondere postzegels. PostNL tracht met kleurig en aansprekend gefotografeerde vogels uit de natuur de verzamelaar (en de gewone burger) over te halen nog postzegels te bestellen (te kopen). De oplagecijfers van enkele tienduizenden geven een duidelijk beeld het aantal postzegelafnemers van het PostNL-verzendhuis, maar hebben niets meer te maken het frankeren van poststukken.

Klassieke in plaats van moderne filatelie is de redding van de filatelie.

Postzegelemissiebeleid: kunstmatigheid ten top

Functioneel ‘gebruiksvoorwerp’

Door het afnemende briefverkeer komt de postzegel als functioneel gebruiksvoorwerp steeds meer buiten het dagelijkse leven te staan. Zelfs de postzegelverzamelaar komt met de ‘afstandelijkheid-van-de postzegel’ in aanraking. Om kostenbesparende redenen kan hij postzegels alleen nog in abonnementsvorm via het PostNL-verzendhuis bestellen. Op deze manier verdwijnt de betrokkenheid van de verzamelaar met de postzegel geheel.
Maar enkele emissies (afgezien van de WA-frankeerzegels, rouwpostzegels en postzegels met lage frankeerwaarde) zijn op dit moment op alle PostNL-verkooppunten nog algemeen te koop met redelijk hoge oplagen:

1. De kleurrijke Beleef de natuur-emissies.
2. De jaarlijkse Decemberzegels.
3. De jaarlijkse kinderpostzegels: alleen via de verkoopmethode van de scholenactie zijn de kinderzegels dus nog algemeen op bestelling verkrijgbaar. Pas enkele weken na de dag van uitgifte wordt postzegelbestelling per post thuis bezorgd. Met andere woorden de kinderpostzegel heeft geheel geen binding meer met PostNL-verkooppunten.

Alle resterende emissies kunnen apart of in abonnement bij PostNL besteld worden. Deze zogenaamde bijzondere emissies, die dus niet meer algemeen op PostNL-verkooppunten verkrijgbaar zijn, komen in albums terecht en worden feitelijk niet meer voor frankering van brief of kaart gebruikt.

Betrokkenheid onderwerpkeuze

Ieder jaar, pas na de uitgifte van de laatste emissie wordt de verzamelaar uitgenodigd zijn stem uit te brengen op de hem meest favoriete en aansprekende postzegel. ’t Is toch van de zotte dat de verzamelaar na uitgifte van de laatste postzegelemissie door PostNL bij de uitgifte van postzegel betrokken wordt. Het zou toch aan te bevelen zijn dat enkele postzegel-afgevaardigden op een of andere manier bij de onderwerpkeuze van nieuwe emissies betrokken zouden zijn.

Bedrijfsleven

De emissie Typisch Nederlands heeft dit jaar het oog laten vallen op producten van de voedingsindustrie. Het bedrijfsleven vindt het bijzonder aantrekkelijk bij emissies betrokken te worden met een herkenbare productafbeelding op de postzegel.
PostNL verlangt als tegenprestatie een financiële injectie. Op deze manier wordt het kostenplaatje voor het drukken en de uitgifte van emissies door PostNL goedkoper. Nadeel is wel dat het bedrijfsleven over de schouder van de ontwerper meekijkt en daarmee de vormgeving van de postzegel voor een deel bepaalt. Gevolg hiervan, zoals ex-adviseur visuele communicatie van PostNL, Julius Vermeulen, het destijds onomwonden stelde: “De postzegel zal meer generiek gaan worden. Minder kunst en meer (letterlijk) appelen, peren en kasten.” Dus plaatjespostzegels met weinig of geen zeggingskracht.

Overproductie emisssies

PostNL maximaliseert om commerciële redenen de uitgave van postzegels met een overproductie aan postzegelemissies, terwijl de verzamelaar om zijn hobby betaalbaar te houden, de voorkeur geeft aan minimalisering.

Bij de emissie Typisch Nederlands bijvoorbeeld bezit ieder postzegelvel maar één gecatalogiseerde postzegel. De resterende vijf postzegels zijn overtollig. De vijf Typisch Nederlands-emissies met daarop afbeeldingen van rookworst, wortelen, chocolade hagelslag, tompouce en bitterballen kosten 32,67 euro. Als de vijf postzegels in één vel ondergebracht zouden zijn geweest, zou de verkoopprijs maar 4,55 euro zijn geworden.

Nog meer parallellen

De bijzondere postzegel van dit moment komt in mijn optiek geheel overeen met de Elfstedentocht. Beide beschikken over typisch ‘levenskrachtige’ alternatieven als eerste-dag-enveloppen & prestigeboekjes en als schaatsen op de Weissensee, fietsen & zwemmen.
De Dag van de Postzegel bestaat er al vanaf 9 oktober 1943. De Dag van de Elfstedentocht is zojuist op 15 januari 2020 door De Koninklijke Vereniging Friesche Elf Steden als jaarlijkse herdenkingsdag uitgeroepen (de eerste tocht is op 2 januari 1909 gereden op houtjes. Honderdelf jaar geleden is in 1909 op 15 januari de Vereniging opgericht).
Inderdaad een romantische verheerlijking van schaats- en verzamelactiviteiten van weleer in de dynamisch onoverzichtelijke kantelperiode van dit moment.

Vraag en probleem

• Op welke manier weet PostNL het ethisch te verantwoorden de verzamelaar als verdienmodel te gebruiken en talrijk bijzondere postzegelemissies uit te geven, waarvan het postbedrijf bij voorbaat al weet dat de postzegels functioneel niet gebruikt zullen worden?
• De in-een-spagaat-zittende, behouden ingestelde en bejaarde verzamelaar is uiteraard niet verplicht de emissie te kopen, maar het DAVO-voordrukalbum ‘gebiedt’ hem toch de serie aan te schaffen.

Postzegels laten herleven

• Ontwaard bijvoorbeeld per september 2020 alle postzegels, die PostNL via de PostNL-verkooppunten en het PostNL-verzendhuis verkrijgbaar stelt.
• Vervang al deze postzegels door postzegels met frankeerwaarden overeenkomend met die welke nu nog steeds op alle PostNL-verkooppunten verkrijgbaar zijn.
• Postzegelonderwerpen? Per jaar actuele natuur-klimatologische, sociaal-maatschappelijke en culturele onderwerpen, waarmee iedere Nederlander in aanraking kan komen of waarmee hij/zij geconfronteerd wordt.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(9 stemmen, gemiddeld: 3,56 uit 5)

Laden...