Begeleiding en bijsturen van een ontwerper tijdens de postzegel-ontstaansproces zal een groot probleem worden. Vandaar dat Vermeulen in het artikel ‘De Nederlandse postzegels na Julius?’ (Filatelie, januari 2017) ook stelde: “Ik ben bezorgd over het voortbestaan van de postzegel als kunstuiting in de toekomst! De postzegel zal generieker (algemener, minder gespecialiseerd) gaan worden. Minder kunst en meer – letterlijk – appelen, peren en kastelen.”

‘Huisje-beestje-boompje-postzegels’ nu ook in ons land

Hoofdredacteur René Hillesum van Filatelie merkte in de januari-editie 2017 op: “De Nederlandse postzegels na Julius? Dat is nog een grote vraag hoe die eruit gaan zien. Tot 1 januari 2017 was Julius Vermeulen het gezicht achter de Nederlandse postzegels.”
Volgens mijn inschatting zijn we in ons land in de afgelopen twee jaar op enkele uitzonderingen na *) steeds meer door PostNL voorzien van postzegelemissies zonder resonantiewaarde. Het verlaagde “artistieke niveau” van de Nederlandse postzegels komt nu met de inhoudelijk weinig zeggende postzegeluitgaven van het buitenland overeen!
Het oppervlakkige is in de emissie ‘Beleef de natuur’ duidelijk aanwijsbaar aanwezig. Door de (Persoonlijke) Decemberzegels 2018 met de Sand-kerstzegels (in combinatie met de Blokker- en Etos-kerstzegels) te vergelijken, komt ook het meer en/of minder inhoudelijke en aansprekende van postzegelafbeeldingen tot uiting.

*)

Zie het postzegelblogartikel ‘In Mijn bloeien en groeien verschillende groentesoorten’ (14 oktober 2018).

Door kijken-en-vergelijken valt verschil in zeggingskracht op

Als postzegels met gelijksoortige afbeeldingen en/of onderwerpen met elkaar worden vergeleken, is het redelijk eenvoudig het verschil in zeggingskracht te ontdekken. Vandaar hierbij aandacht voor twee emissie-onderwerpen: een belichting van postzegels, waarin natuur en geboorte centraal staan en emissies die zich bezighouden met de kerst en nieuwjaarswisseling.

1) ‘Tuincentrum-postzegels’: uiterlijk vertoon

In de vormgeving van de Nederlandse postzegel viert het populisme hoogtij. Volgens mijn beleving bevinden zich in de reeks ‘Beleef de natuur’ postzegels zonder omvangrijke zeggingskracht. De thematische bloemenafbeeldingen zouden evengoed in een verkoopcatalogus van een tuincentrum hebben kunnen staan. Het bindende element tussen de bloemen en dieren/beestjes zijn alleen maar de opgewekte kleuren en kleurovergangen tussen de afbeeldingen van de te vol gepropte postzegelvellen. De postzegel-buitenkant met kleurenpracht is overbelicht, de binnenkant onderbelicht. Deze postzegels geven een oppervlakkige verheerlijking van de natuur. Een verbeelding van de moeilijke levensomstandigheden van de ‘vertegenwoordigers-van-de-natuur’, die in het ‘Julius-tijdperk’ bijvoorbeeld wel werden belicht, ontbreekt.

De natuur met paddenstoelen en omgeving komt op een horizontaal uitgevoerde postzegel (zoals op deze PostNL-reclame) door de ruimte aanmerkelijk beter uit de verf op voorwaarde dat de landsnaam minder geprononceerd aanwezig is. Dan pas zal men per postzegel aansprekend “één met de natuur” kunnen worden!

De cirkelsegmenten op de postzegels met daarin afbeeldingen van beschermde roofvogels als torenvalk, blauwe kiekendief, rode wouw en wespendief bepalen de grootte van de getekende cirkels. Het grootteverschil cirkels[segmenten] verbeeldt/symboliseert op indringende wijze de achteruitgang van deze beschermde roofvogels.
De buitenkant van de postzegel toont een afbeelding, de binnenkant ervan geeft achtergrondinformatie. De zeggingskracht van deze postzegels is groot door de ‘cirkel-[segment]-beeldspraak’.

2) ‘Pakpapier-postzegels’: beeldherhalingen

Illustratrice Sanny van Loon karakteriseert de door haar ontworpen Persoonlijke Decemberpostzegels (PDpz) op treffende wijze: “Door de beeldherhaling van de PDpz op het postzegelvel komen ze overeen met die van pakpapier.”

In de illustratie van de PostNL-nieuwjaarskaart 2018 zijn detailtekeningen van de Decemberzegels en de Persoonlijke Decemberzegels terug te vinden. Vindingrijke afbeeldingen zijn het echtpaar zittend op een cadeau, persoon een groot cadeau dragend en optuiging van kerstboom.

De Decemberzegelafbeeldingen bezitten per tekening overigens dezelfde pakpapier-uitstraling. Ze doen mij sterk denken aan vilt-applicatiewerk, waarbij stukjes vilt naast en op elkaar worden geplakt met als eindresultaat vlakke silhouet-afbeeldingen.

• De vijf verschillende en blauw gekleurde Blokker-kerstzegels zijn afkomstig uit het twintig tellende Blokker-postzegelvel, dat door Thé Tjong Khing is ontworpen in een oplage van ongeveer zes miljoen kerstzegels. Emotie en gevoelsbeleving van de ontwerper hebben de overhand veronderstel ik.
• De zes verschillende en wit gekleurde Sandd-kerstzegels zijn afkomstig uit het twintig tellende Sandd-postzegelvel. Dit vel is door Silke van der Werf ontworpen in een oplage van ongeveer tien miljoen kerstzegels. De ontwerpster legt volgens mij bij deze ontwerpen vooral de nadruk op verstandelijke ervaringen. Toch is ook ietsje van het speelse gevoel in de strik te ontdekken.
• De blauw gekleurde Etos-kerstzegel is afkomstig uit het tien gelijke kerstzegels tellende Etos-postzegelvel. Het reclamebureau TBWA heeft deze kerstzegels ontworpen in een oplage van ongeveer acht miljoen kerstzegels. Bij deze kalligrafisch uitgevoerde postzegels is van een zakelijk-afstandelijke benadering sprake. In de vaag herkenbare kerstboom (rechts van tekst vijftig cent) is een sprankje gevoel door de vlot uitgevoerde kerstboom te ontdekken.

Op de uit lijnstukken bestaande gelijke omlijsting op de Blokker- en Etos-kerstzegels, die nauwelijks zichtbaar is, omsluit op een decoratieve manier tekeningen en teksten

3) Postzegels van Sanny van Loon naast de overige kerstzegels

Volgens mij treden de tegenstellingen tussen de PostNL-postzegels van Sanny van Loon en de overige kerstzegels het duidelijkst naar voren door overeenkomstige deelafbeeldingen met elkaar te vergelijken. Door verschillende invalshoeken en betrokkenheid bij het onderwerp van de illustratoren ontstaan verschillen in het eindontwerp. Bij de ene domineert verstandelijke belevingen bij de andere ervaringen met gevoel.

Het verschil tussen verstandspostzegels en gevoelspostzegels nader gekarakteriseerd:

Verstandelijke belevingen

Sanny van Loon is de ontwerpster van de Decemberzegels met een afstandelijke insteek van haar belevingen tijdens de kerst- en nieuwjaarsdagen opgedaan uit haar jeugd met objectief en zakelijk-verstandige afbeeldingen.

• ’t Is wat is afgebeeld, niet meer en niets minder. Recht voor zijn raap. Recht uit recht aan. Onomwonden en clean zonder toetsen en
  bellen. Dus [uiterlijke] schone schijn zonder diepgaande [innerlijke] achtergrondgedachten in de genoteerde observaties en
  inventarisaties.
• De Decemberzegels bezitten een stijve en statische uitstraling.

Ervaringen met gevoel. 

Thé Tjong Khing is de ontwerper van de Blokker-kerstzegels.
Ik vind dat bij hem gevoelsvolle en betrokken ervaringen de hoofdrol spelen tijdens het ontwerpproces van de kerstzegels met subjectief persoonsgebonden afbeeldingen. De betrokkenheid van de ontwerper is ruimschoots aanwezig in de registratie:

• De verfijnde en gedetailleerde afbeeldingen met nuances verwijzen door suggestieve afbeeldingen naar een sfeervol kerst-milieu.
• Het kerstzegels bezitten schwung, een levendige en dynamische uitstraling.

Tegengestelde karakteristieken als strak/stijf, afstandelijk, eenvoudig naast levendig, betrokken en creatieve vindingrijkheid komen hierbij aan de orde, evenals sfeerloos en sfeervol in combinatie met wél en géén zeggingskracht of resonantiewaarde.

De boom van de Decemberzegel bezit als enig detail lichtjes. De bomen van de Sandd-kerstzegel zijn van veel meer details voorzien, evenals die van de Blokker-kerstzegel. Het essentiële van de Etos-kerstboom bestaat uit een vlot opgezette zig-zag-krabbel.

Sneeuwvlokken in de lucht en sneeuw op het dak van de Decemberpostzegels zijn duidelijk herkenbaar aanwezig in tegenstelling tot de diffuse aanduiding van sneeuw in de lucht en op de onderkant van de Etos-kerstzegels.

De stralen van de Persoonlijke Decemberzegels staan vóór een egaal blauwe hemel, terwijl die van de Sandd-kerstzegel vóór levendig gekleurde horizontale banen staan.

Op de Decemberzegels staat een geordende stapel cadeautjes. Eentje daarvan is op de Persoonlijke Decemberzegels terecht gekomen.
Op de Blokker-kerstzegel draagt de kerstman met moeite op een levendige manier een stapel cadeautjes. Het lint met strik van de Sandd-kerstzegel is om een gefingeerd cadeau gewikkeld.

De vliegende vogel van de Decemberzegels is weinig gedetailleerd afgebeeld in tegenstelling van de vliegende engel van de Blokker-kerstzegel.

4) Geboortezegels als verstandspostzegels (PostNL) en gevoelspostzegels (Sandd)

PostNL heeft twee geboortezegels uitgegeven, waarin de verstandelijke benadering sterk domineert over het gevoelsmatige.
1) De helder gekleurde ooievaarspostzegel (nvph 2482 & 2744) met blauw, geel en rood gecombineerd met wit en zwart bezit nog een bijzonder (historische) tijdsgebonden afbeelding, toen het ‘sprookje’ nog bestond dat baby’s uit een holle boom komen.
2) De geboortezegel uit 2015 geeft een kleurrijke collage van aan de geboorte gerelateerde voorwerpen als zuigfles, rammelaar, kinderwagen, hobbelpaard, bloemetjes en hartjes op een egaal lichtblauwe achtergrond. De kleurtegenstelling blauw – rose verwijst naar de geboorte van een jongen of meisje. Er bestaat hierbij dus een vorm van zeggingskracht door ‘beeldspraak-van-kleur’.

Op de Sandd-geboortezegels kijken beide knuffelberen blij, opgewekt en verheugd naar boven: “Wat heb ik het getroffen dat ik nu hier bij jullie ben!” Illustratrice Martine Scholten van Tine Creates verwoordt haar zegelafbeeldingen: “De beer met dekentje verbeeldt knusheid en geborgenheid. De beer met konijn is een soort vermenselijking van het beertje. Het diertje houdt een knuffel vast zoals baby’s dat ook vaak kunnen doen.” De geaquarelleerde mint-kleurige achtergrond geeft rust aan de postzegelafbeelding.
De tien zelfklevende geboortezegels zijn gevat aan de binnenkant van een ‘gevouwen boekje’: bladzijde 2 bevat vier geboortezegels, bladzijde 3 telt zes geboortezegels. Aan de onderkant van beide zijn tien beren in cirkelvormen afgebeeld.

De pluizige stofuitdrukking (textuur) van beide dieren maakt dat ze voor baby’s een hoog knuffelgehalte bezitten. Als bijzonderheid kan nog vermeld worden, dat illustratrice Martine Scholten als baby een knuffelbeer van haar moeder heeft gekregen. Deze beer heeft Martine geïnspireerd de dier op de Sandd-geboortezegel te plaatsen. Hiermee bezit de postzegel een ‘autobiografisch’ aspect, dat door haar wijze van schilderen danig versterk wordt. De beren zijn in licht gekleurde pasteltinten geaquarelleerd opgezet, wat de dieren een zachte en tere uitstraling geven.

Zeggingskracht

Met mijn subjectieve ‘Beeldspraak-bewoordingen’ (en die van Martine) als pluizige, knuffelgehalte, knusheid, geborgenheid, licht gekleurde pasteltinten, zachte en tere uitstraling tracht ik het gevoelige en gevoelsmatige dat Martine in de geboortezegels heeft gestoken (verborgen?) op de juiste wijze treffend te hebben verwoord. De ontwerpster (recent moeder geworden) is met hart en ziel bij haar beide geboortepostzegels betrokken.

Postbezorging Sandd

In de Leeuwarder Courant en AD van 22 december schrijft David Bremmer over klachten van Sandd-klanten: “Postbezorging van Sandd is een zootje. Het regent klachten. Veel poststukken komen volgens klanten te laat of helemaal niet aan.”
Een van de schrijnende voorbeelden uit het artikel: Arnold en Esmeralda uit Zierikzee hebben 80 geboortekaartjes voor zoon Luuk via Sandd verzonden: “Twee weken later bleek geen van de kaartjes te zijn aangekomen. Waar ze gebleven zijn? Dat weet Sandd niet.” Sandd laat in en reactie weten zich niet in het geschetste beeld te herkennen.

• P.S.
  Radar TV-uitzending van 7 september 2018: “De postbezorging van Sandd is ronduit waardeloos!”
• In het kader van kostenbesparing zal Sandd het maandblad Filatelie in 2019 voortaan op de eerste dinsdag van de maand bij de
  abonnees in de bus laten vallen. ’t Is maar dat u het weet.

Beeld: B. Hylkema, PostNL, Sandd

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(6 stemmen, gemiddeld: 3,67 uit 5)

Laden...