Ceremoniële muntslag

Op 28 maart 2018 vond ’s middags de ceremoniële Eerste Slag van het Leeuwarden Vijfje in het voormalige postkantoor aan de Tweebaksmarkt plaats (nu Hotel Post-Plaza). De Leeuwarder burgemeester Ferd Crone en Friese cultuur gedeputeerde Sietske Poepjes sloegen respectievelijk het eerste en de tweede Vijfje met een robuuste slingerpers onder toezicht van Muntmeester Stephan Satijn van Koninklijke Nederlandse Munt. Hoewel het de Eerste Slag heet, is het in feite de laatste munt die geslagen wordt.
De munt eert Leeuwarden – Fryslân 2018 als Culturele Hoofdstad van Europa. De nieuwe munt (50.000 stuks) kan ook nog als wettig betaalmiddel worden gebruikt, echter alleen in Nederland.

Het Leeuwarden Vijfje verwijst tekstueel naar ‘Leeuwarden – Fryslân European Capital of Culture’. Deze euromunt *) is ontworpen door de in Teheran [Iran] geboren kunstenaar Navid Nuur. De Friese kenmerken op de munt als eeuwenoude Friese handwerktechnieken van houtsnijwerk en muntambacht zijn nostalgisch, terwijl de munt juist door de digitale en 3-D-printtechnieken een karakteristieke en moderne uitstraling krijgt. Het Leeuwarden Vijfje is een bijzondere munt met een waarde van vijf euro. Nog nooit eerder heeft een provincie een eigen euromunt gekregen. Muntmeester Satijn: “De populariteit blijkt ook uit de verkoopcijfers: 80 tot 90 procent van de beschikbare munten zijn op dit moment al verkocht.”

*)
Er zijn twee verschillende munten geslagen: een Gouden Tientje (389,95 euro, 1000 exemplaren) en een Zilveren Vijfje (49,95 euro, 500 exemplaren). Ruim 56.000 munten: prijs BU-kwaliteit 12,50 euro [niet gebruikt], prijs UNC-kwaliteit 5 euro.

Munt met typisch Friese kenmerken

De munt geeft een drukke, dynamische mengeling van Friese erfgoed, dat aansluit bij het programma van Leeuwarden – Fryslân 2018. De munt brengt de eigenzinnige Friese krachten als het paard, pompeblêden, water, zeilboten, Dadaïsme, sieraden, juwelen van Mata Hari.
Deze verwijzingen zijn met de nieuwste 3D-technieken in de munt gegraveerd, maar eerst door middel van oude ambachten als houtgravures gemaakt. De visie die Nuur gestalte heeft gegeven luidt: ”Met een herdenkingsmunt vier je het leven, beleef je het momentum en eer je het verleden.” In Nuur’s benaderingswijze verbeeldt hij Ljouwert – Fryslân op de voorzijde van de munt met zeven voor hem kenmerkende en beeldbepalende items. “Ik heb geprobeerd een visueel spel te creëren. Zo zijn er door middel van digitale en 3D-technieken kleine slijtages aangebracht, waardoor de munt er ouder uitziet. Ik wilde aan de slag met de geschiedenis die hier is. Het resultaat is en munt met verschillende symbolen, die op een levendig dynamische wijze in elkaar overlopen.”

De zeven kenmerkende en beeldbepalende items

1. Hoorn der cultuur en festiviteiten

Hoorn der cultuur en festiviteiten: namens Nederland draagt Leeuwarden-Fryslân de eervolle titel van Culturele Hoofdstad van Europa de nationale status uit met:

• meer dan zestig grote evenementen (theater ‘Under de Toer’ [Onder de Toren] serie van 32 verschillende voorstelling steeds in de buurt van een  Friese kerk, exposities (o.a. Mata Hari & Escher), paarden-spektakel ‘Stormruiters’, kunstroute parade, sport, elf steden marathon en)
• en honderden regionale initiatieven (reünies, festivals, poëzie, ambacht, natuur, literatuur en wandeltochten) vormen dit jaar de ruggengraat van het samen en betrokken realiseren van dit culturele programma in Friesland (iepen mienskip/open gemeenschap).

Een belangrijk cultuur-element van de provincie Friesland is de Fryske taal, de tweede landstaal.

2. De pompeblêden

De pompeblêden (bladeren van gele plomp en witte waterlelie) aan de rand van de munt. De Friese vlag telt zeven pompeblêden, die de zeven vroegere Frieslanden verbeelden.

3. Theo van Doesburg en het Dadaïsme

Theo van Doesburg en het Dadaïsme. Honderd jaar geleden maakte Drachten kennis met de moderne kunststromingen De Stijl en Dada door de vriendschap tussen Theo van Doesburg en de gebroeders Thijs en Evert Rinsema. In Drachten zijn voor het eerst de drie primaire Stijl-kleuren rood, geel en blauw op huizen *) toegepast (bekend onder volksnaam “Papegaaienbuurt” om het bonte kleurgebruik). Het vierkant en de horizontale en verticale lijnen verwijzen naar De Stijl-lijnvoering.
Het Dadaïsme of Dada (1916 – 1920) hield zich bezig met mengvormen van beeldende kunst, poëzie, theater en grafische kunst.

*)
Op aanvraag van het Gemeentemuseum in Den Haag en Het Nieuwe Instituut in Rotterdam (architectuur) is De Stijl-emissie (nvph 3515/24) vorig jaar uitgegeven. De ene postzegel-aanvragende-partij, het Gemeentemuseum, gaf er de voorkeur aan haar eigen museumcollectie te promoten. Aan de maquette ‘Café De Unie’ in Rotterdam werd de voorkeur gegeven en niet aan de ‘Papegaaienbuurt’ (zie ‘Innovatief-kunstzinnige De Stijl-postzegelafbeeldingen’ van 27 maart 2017).

4. Het Friese paard

Het Friese paard is het oudste inlandse raspaard van Nederland. De Romeinen waardeerden het ras ten zeerste als oorlogspaard voor veldtochten. De Gouden Koets wordt voortgetrokken door Friese paarden. Navid Nuur: “Als je de munt omdraait, lijkt het paard een mythisch dier dat uit het water komt.”

5. Iconische zeilboten

Iconische zeilboten op de Friese wateren (o.a. de BM’er [Bergumermeer zeilboot met zwaarden, ontwerp Hendrik Bulthuis, 1892 -1948]).

6. De juwelen van Mata Hari

De juwelen van Mata Hari (Margaretha Zelle [1876 – 1917]): exotische danseres, geëxecuteerd in Frankrijk als spionne voor Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Onder het begrip ‘juweel’ valt ook de term ‘sieraad’, dat betrekking heeft op het van oudsher bekende Friese goud- en zilverwerk o.a. voor het oorijzer met decoratieve aangeklonken knoppen en bijbehorende oor- en halssieraden.

7. Het uitgestrekte kanalen-, vaarten- en merengebied

Het uitgestrekte kanalen-, vaarten- en merengebied van de provincie strekt zich diagonaalsgewijs over de provincie Fryslân uit.Op de achterkant van de munt staat centraal het profielportret van koning Willem-Alexander met daaromheen een reliëf, dat overeenkomt met Fries houtsnijwerk en/of kerfsnee aardewerk uit Workum. Dit rondgaande vlakken-reliëf is multi-symmetrisch uitgevoerd.

De oorsprong van dit decoratieve vlakkenritme ligt in de volkskunst, die vooral aandacht schenkt aan de steeds herhalende opeenvolging in de natuur. Hierbij moet gedacht worden aan de kringloop van de leven en warmte brengende zon (met verschillende zonnestanden), de wisseling van de seizoenen en de windroos met diverse windrichtingen.

Postzegels Culturele Hoofdstad

Het uitdragen van de Culturele Hoofdstad van Europa door een land wordt de laatste decennia meestal ook vergezeld door de uitgifte van postzegels en munten.
Amsterdam werd in 1987 tot Culturele Hoofdstad uitgeroepen. Toen is er geen postzegel of munt aan dit nationale evenement gewijd.
Rotterdam kreeg in 2001 de eer haar Culturele Hoofdstad-status met een postzegel (nvph 1967) uit te dragen. De frankeerwaarde 110 cent was bestemd voor poststukken in het buitenlandse postverkeer (voor het binnenlandse postverkeer bestaat dus geen postzegel). Pas 2½ maand na de start is de postzegel uitgegeven.
In 2001 is er geen munt voor Rotterdam uitgegeven.

De Culturele status van Leeuwarden *) wordt vanaf 28 maart 2018 met de uitgave van een munt ondersteund (pas 2½ maand na de start). De filatelistische ondersteuning van Leeuwarden blijft (tot nu toe nog) helaas achterwege. PostNL is moreel feitelijk wél verplicht dergelijk nationaal evenement met een postzegelemissie te bezegelen!
Mocht in het tweede deel van het emissieprogramma 2018 hiervoor toch filatelistische een attenderingspostzegel worden uitgegeven, dan komt die postzegel wel over als mosterd na de maaltijd.
Tot op heden schittert ook Malta nog steeds met een postzegel door afwezigheid.

Beeld: Kunst Aardewerk te Workum, Erno Korpershoek en Koninklijke Nederlandse Munt.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 3,40 uit 5)

Laden...