Gevarieerde Juliana-postzegelportretten

1. Soms frontaal (‘en face’),
2. Soms van de zijkant gezien (en profil),
3. Soms drie-kwart afbeelding (trois-quart),
4. Één keer zelfs een combinatie van [a] en [b].

De over het algemeen ‘links’ kijkende Juliana heeft zich dus niet, evenals Wilhelmina, aan de heraldieke munt- en postzegeltraditie gehouden betreffende de kijkrichting.

Op geen enkele postzegel draagt de beeltenis van Juliana een kroon (in tegenstelling tot Wilhelmina). Op staatsieportretten kleedt Juliana zich wel in vol ornaat (op aanraden van prins Bernhard). Juliana laat zich op postzegels sober, zonder opsmuk en eenvoudig vereeuwigen. Dus geen uiterlijk vertoon!
Wilhelmina-postzegels daarentegen zijn rijkelijk voorzien van decoratieve elementen, die haar representatieve en koninklijke uitstraling moeten versterken, zie o.a. Wilhelmina met bontkraag en opgestoken haar [nvph 56/76].

De 24-jarige Juliana verschijnt in 1935 voor het eerst met de 6 cent Crisis-bijslagpostzegel (5 cent voor het Nationaal Crisis Comité, nvph 266) met een fijn gegraveerd portret in combinatie met een gekroonde ‘J’ van Juliana (linksboven) op een postzegel. De kroon met initiaal is op aandrang van Wilhelmina wel op de postzegel (een toonbeeld van eenvoud) terechtgekomen.

Met de Inhuldigingspostzegel van Juliana met hermelijn (nvph 506/07) krijgt het staatshoofd voor het eerst ‘een gezicht’. De nieuwe koningin kijkt ons recht aan (en face). Door het ooglijk contact ontstaat er meteen een direct persoonlijk en menselijk betrokken contact met de nieuwe vorstin.
Enkele andere aspecten die niets met de kijkrichting van Juliana hebben te maken, staan twee leeuwen die het foto-ruitportret van Juliana dragen. Tussen beide leeuwen bevindt zich een afbeelding van de stam van de oranjeboom (symbolische verwijzing naar Huis van Oranje). Aan de bovenkant van de ruit is de top van deze boom symmetrisch afgebeeld.

Deze oranjeboom staat ook op de achtergrond van de postzegel met daarop de Nederlandse leeuw in de Hollandse siertuin (nvph 110/11).

Op de eerste in 1949 uitgegeven permanente Juliana-frankeerzegels (nvph 518/33) is de koninklijke mantel (hermelijn’s witte winterkleed) met bont van de inhuldigingspostzegel verdwenen. Een miniem koninklijke uitstraling bestaat uit een halsketting. Juliana wenste op postzegels sober afgebeeld te worden.
Op de achtergrond zijn als decoratie op een speelse wijze (gedeeltelijk spiegelbeeldig) de initialen ‘J’ en ‘R’ (Juliana Regina) geplaatst. Hiermee is van soberheid dus geen sprake.
Deze Juliana frankeerpostzegels, waarop Juliana de gebruiker persoonlijk frontaal u in het gezicht kijkt, wordt na 4 jaar in 1953 al weer vervangen door een afbeelding, waarop de koningin (afstandelijk) naar links kijkt (en profil, nvph 617/36). Vervanging door een nieuwe emissie werd noodzakelijk geacht. De druktechniek uit die tijd kon moeilijk de constante hoge kwaliteit van het gedetailleerde portret garanderen.

De frankeerpostzegel-afbeelding van Juliana ‘en profil’ met reliëf (nvph 617/36) toont een sober, van de zijkant gezien en onpersoonlijk portret van de koningin, overeenkomend met de conventionele en zakelijk afstandelijke afbeeldingen van vroeger jaren uitgegeven permanente postzegels. Daarbij gaat ontwerper Hartz uit van een ruimtelijk geboetseerd reliëfportret, dat onder een speciale lichtval wordt gefotografeerd en bijgewerkt en naderhand op de postzegel wordt gereproduceerd.

Op de in 1951 uitgegeven Cour International de Justice-postzegels (nvph 33/40) staat Juliana van de zijkant gezien met reliëf (‘en profil’) in combinatie met kroon & posthoorn en een weegschaal (rustend op een verticaal staand zwaard) met een levendig decoratief slingerende band erachter. In tegenstelling tot alle sober uitgevoerde Juliana-postzegels is deze postzegel rijkelijk van nevenafbeeldingen voorzien.

Op de ’20 jaar Benelux-postzegel’ (nvph 829) staan de drie fotoportretten van de staatshoofden koning Boudewijn, koningin Juliana & Groothertogin Charlotte uit België, Nederland en Luxemburg. Ieder gevat in een fotolijstje met ovaal.

• Op 15 december 1954 ondertekent koningin Juliana in de Ridderzaal het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden na de Ronde Tafel Conferentie tussen ons land, Nederlandse Antillen en Suriname. De ronding met de namen van de drie deelnemende landen rondom het portret van de koningin (gelijk aan Juliana ‘en profil’, nvph 617/36) op de Statuut-postzegel (nvph 654) verwijst naar de ronde tafel.
• Het zelfde portret van Juliana ‘en profil’ staat ook op de zakelijk overzichtelijke postzegel ’10 jaar Statuut’ op de nvph 835).
• Op de herdenkingspostzegel ’15 jaar Statuut’ (nvph 938) staat een drie-kwart, plat/vlak en sober uitgevoerd tweekleurig portret van Juliana met op de achtergrond een door zon beschenen weg als symbool van samengaan.

Op de 25-jarig regeringsjubileum-postzegel (nvph 1036) staat een drie-kwart en levensecht portret van Juliana met een persoonlijke expressie. De basis van deze afbeelding berust op een door prins Claus in huiselijke en onbevangen sfeer gemaakte foto. In de gedeeltelijk aangebrachte lijst bevinden zich de Nederlandse driekleur en een oranje vlakvorm (verwijzing naar het Huis van Oranje).

Ook bij de permanente emissie ‘Juliana Regina’ (nvph 939/58) gaat ontwerper Hartz uit van de reliëfwerking van het portret van een munt. Hierbij graveert hij het portret op een strakke wijze op transparant hard plastic en dat naderhand met verschillende belichtingen te fotograferen. Het portret lijkt wel uit albast te zijn gesneden.

Voor drie gebeurtenissen in de privé sfeer van prins Bernhard en koningin Juliana zijn postzegels uitgegeven: hun 25- en 50-jarige huwelijksjubileum (1962 & 1987) en Juliana’s 70e verjaardag (1979).

• Een afstandelijke en van de zijkant weergegeven dubbelportret in reliëf van het koninklijke paar (nvph 764/65). Vlak voor de aanvang van het drukproces werd het diadeem uit het ontwerp verwijderd. Juliana stelde dit niet op prijs. Ontwerper Schröder wilde met dit kroontje juist de koninklijke waardigheid van de vorstin accentueren.
• Een foto van het koninklijke paar (nvph 1367) tijdens hun verlovingstijd in de tuin van Paleis Noordeinde in 1937. Het menselijke aspect staat hierbij op de voorgrond. Opvallend is het oranje gekleurde boeket (als eigenwijze noot van ontwerper Brattinga) in de handen van Juliana. Brattinga: “Deze foto is gekozen, omdat zij gemaakt is voordat een stormachtig leven met vele ups en downs zou plaatsvinden.
  De postzegel kan, gezien de symboliek, niet zonder goud bij een 50-jarige herdenking. De twee overheersend gouden banden (aflopend aan de beide buitenzijden) vormen een verbinding met alle andere postzegels van het vel.
• Het contrastrijke portret van de 70-jarige Juliana op de voorgrond kent tussen het donker en licht geen geleidelijke kleurovergang. Prins Claus heeft in de onbevangen huiselijke sfeer een warm, betrokken en menselijke Juliana gefotografeerd.
  Op de achtergrond van de gelaagde postzegelafbeelding staat een waardige, representatief onpersoonlijke weergave van Juliana in de functie als staatshoofd (koningschap). Het gouden silhouet komt overeen met de hierboven afgebeelde permanente Juliana ‘en profil’ postzegel (nvph 617/36). De blik van de koningin is gericht op het landsbelang. “De kleuren van de nationale driekleur heb ik vaag gehouden, waardoor er zowel een vlag als een landschappelijk effect ontstaat”, aldus ontwerper Treumann.

Bronnen:
* Nederlandse koning- en koninginnenzegels 1852 – 1981, Paul Hefting,
* Jaarboekjes achtergronden, vormgeving & emissiegegevens van Nederlandse postzegels.
* Handboek Postwaarden Nederland
* Beeld: PostNL

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Thematisch • Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 2,60 uit 5)

Laden...