Blik naar de geadresseerde

In 1867 kwam het nieuwe frankeermiddel, de postzegel met het portret van een naar links kijkende Willem III rechts op de envelop terecht. De vorst kon volgens de toen geldende normen en fatsoensregels met achting naar naam en adres van de geadresseerde kijken.

Veranderde kijkrichting, wie weet waarom?

Waarom Willem III op beide eerste emissies (nvph 1/3 & 4/6) naar rechts kijkt en in 1867 van kijkrichting verandert, is voor mij onbekend. Wie van de Postzegelblog-lezers kent hiervan de achtergrond?

Plaats postzegel op envelop

Na een troonswisseling geeft het plakken van een postzegel op de juiste plaats wel de nodige verwarring. Bij wisseling van een vorst moest volgens de traditie (van muntafbeeldingen) de kijkrichting van de nieuwe vorst op de postzegel ook veranderen en daarmee ook de plaats van de postzegel op de envelop.

Met de komst van de naar rechts kijkende Emma als postzegelafbeelding in 1891 moest de postzegel voortaan links op de envelop geplakt worden. Op die manier bestond de mogelijkheid dat Emma met achting naar naam, straat en woonplaats van de geadresseerde kon kijken.

Een briefkaart met voorgedrukte postzegel erop functioneerde destijds ook als voorbeeld voor de plaats van de postzegel op een poststuk.

Voortaan postzegel rechts op envelop

In 1898 met de komst van Wilhelmina met bontkraag wordt deze verwarrende stoelendans van de plaats van de postzegel op de envelop afgestapt. Voortaan wordt de postzegel rechts op de envelop geplakt. Onderstaande briefkaart bezit ook weer een voorbeeldfunctie.

Afwijkende kijkrichting

Op de meeste emissies kijkt Wilhelmina naar links, maar op een drietal emissies kijkt ze in tegengestelde richting naar rechts. Over de reden of oorzaak van deze afwijkende kijkrichting van de koningin heb ik in het Handboek Postwaarden Nederland geen inhoudelijks informatie kunnen vinden.

1. De verheven, tronende en onaantastbaar afgebeelde koningin Wilhelmina (gestileerd in sterk geplooide jurk) zit frontaal als hoogwaardigheidsbekleder met scepter en rijksappel (symbolen van macht) hoog verheven (boven het volk) onder een baldakijn (op pilaren) op een verhoogd voetstuk met tegels op de voorgrond.
   Wilhelmina als hoog vereerd staatshoofd wordt hierbij in het verzuilde Nederland (anno 1923) voorgesteld en verbeeld als een verbindende factor door een hogere macht aangesteld.
2. Op de drie Fotomontage-postzegels ‘Industrie & Nijverheid’, ‘Handel &
   Verkeer’ en de postzegel met zes Fokker-vliegtuigen (nvph 236/7 en LP 9, alle uitgeven in 1931/33) bezitten een koningin met een afwijkende kijkrichting naar rechts, die overeenkomt met de leesrichting. Het uitgiftejaar 1931 is tevens het aanvangsjaar van de Crisis in de dertiger jaren van de vorige eeuw. Met deze kijkrichting zou de koningin toen hebben kunnen willen verbeelden dat men niet bij de pakken neer moet gaan zitten. Een positieve, op de toekomst gerichte blik zal hen vooruit kunnen helpen.
3. In 1934 kwamen twee Crisispostzegels uit met daarop portretten van Wilhelmina en haar dochter Juliana. De economische toestand was tijdens de crisisperiode bepaald niet rooskleurig. Zou de naar rechts kijkende koningin willen verbeelden en zeggen: “Kop op mensen, regeren is vooruit zien en op de toekomst gericht!”

Wie reageert?

Mocht iemand van de Postzegelblog-lezers een andere interpretatie van emissies 2 en 3 hebben gelezen, dan zou ik die graag als reactie willen lezen. Mijn veronderstelling berust bepaald niet op gedegen onderzoek.

Koningin Juliana en koningin Beatrix

Koningin Juliana hield zich in de steeds meer hectisch worden wereld niet meer aan de traditioneel heraldische visie. Variatie in kijkrichting is divers geworden van links en rechts kijkend tot een frontaal en driekwart afgebeelde koningin. Er bestaat zelfs een combinatie van kijkrichtingen op één postzegel.
Beatrix daarentegen kiest steeds voor een en face afbeelding. Door oogcontact ontstaat een meer persoonsgerichte communicatie met haar.

Foto’s door PostNL en B. Hylkema

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(5 stemmen, gemiddeld: 3,60 uit 5)

Laden...