Inderdaad na raadpleging van de inhoudsopgave ontdekte ik op bladzijde 22 een foto van de 63-jarige artistieke PostNL-voorman bij het interview, dat René Hillesum, Filatelie-hoofdredacteur, in oktober met hem heeft gevoerd.

Stomverbaasd was ik, toen ik las dat Julius per 1 januari 2017 PostNL verlaat! Wat is in grote lijnen de strekking van dit artikel? Het artikel is op feiten gebaseerd, maar er wordt niets vermeld over de gevolgen van deze spectaculaire ‘postzegel-vormgevings-ommezwaai’ van PostNL voor de Nederlandse filatelie in het algemeen en voor de verzamelaar in het bijzonder? En dat is nu juist wat ik me afvraag.

Mijn visie

‘Zoveel hoofden, zoveel zinnen’, luidt het bekende spreekwoord. En niets is natuurlijk minder waar. Iedereen heeft een mening of visie, en vaak komen die niet helemaal of zelfs helemaal niet met elkaar overeen. De artikelen die ik schrijf, geven vanzelfsprekend altijd mijn meningen en visies weer, niet die van Postzegelblog, Postbeeld of Rob Smit of wie dan ook. Natuurlijk geldt dat ook voor dit artikel. Het geeft weer hoe ik de ‘postzegel-vormgevings-ommezwaai’ van PostNL zie.

Nieuwe koers in de filatelie?

Kennis, ideeën en toepassingen van gevestigde en ter zake deskundigen over de vormgeving van postzegels is door veranderende economische tijden, financiële inzichten en elitaire accenten achterhaald en niet meer van deze tijd. De totstandkoming van postzegels zal bij PostNL op geheel andere wijze dan wij gewend zijn, aangepakt worden.

Essentiële aandachtspunten

Hierbij de essentiële aandachtspunten uit het interview, afkomstig uit het maandblad Filatelie van januari 2017 (blz 22/23). Ter verhoging van de resonantie-waarde van het maandbladartikel, dat mijns inziens vooral door oudere verzamelaars wordt gelezen, is dit verslag ontstaan.

Vermeulen heeft naast het begeleiden van talrijke postzegelontwerpers ook zelf postzegels ontworpen. Vorig jaar heeft hij met het velletje Mode en Muze tien emissies in zijn PostNL-loopbaan ontworpen.

1. In het kader van de al maar doorgaande bezuinigingsoperatie van PostNL wordt Vermeulen ‘afgevoerd’. Hij is te duur als artistieke hoofdmedewerker en ontwerpbegeleider in combinatie met zijn vasthoudende kunstzinnige en creatieve zienswijze over de postzegel als kunstuiting. Er komt geen opvolger van de visuele adviseur!
2. Een artistieke vrijheids- en onafhankelijkheidsstreven voor de kunstenaar en de ontwerper heeft Julius Vermeulen steeds hoog in het vaandel trachten te handhaven ondanks de constante ‘aanval’ de laatste tijd van de afdeling marketing met hun specifieke kennis en invalshoek.
   Door het zwaarwegende beleid van de marketingafdeling is het artistieke gehalte van de postzegel stelselmatig achteruitgegaan. De bedrijfscultuur is veranderd, wat voor de vasthoudende visie van Julius Vermeulen (met het daarbij passende financiële plaatje) tenslotte noodlottig is geworden.
3. Het voormalige en traag werkende ambtenaren-post-bedrijf is in de loop der jaren omgebouwd tot een efficiënt werkend zakelijk-handelend en -denkend postbedrijf. De commerciële visie kreeg steeds meer de overhand door verzelfstandiging en beursgang.
4. Aan het bijzondere vormgevingsbeleid van het Nederlandse postbedrijf komt op termijn een einde (een aantal emissies voor 2017 heeft Vermeulen nog begeleid), dat in de twintiger jaren van de vorige eeuw door Van Royen is opgestart. Julius heeft met de nodige strijdlust en vasthoudendheid steeds geprobeerd het intern door te zetten en in stand te houden.
5. Voor zover Julius het weet, wordt er intern niet over de ‘postzegel-tot-standkoming’ in de ‘na-Julius-periode’ gesproken. Is er sprake van de kop in het zand teken in de kortzichtige PostNL-strategie? Wat de creatieve en bezorgde geest van Julius wel verwacht, is een sterke versimpeling en vereenvoudiging van het postzegelvormgevingsproces. Uitbesteding aan één of meerdere externe ontwerpers of ontwerpbureaus zou er wel eens in kunnen zitten.
   
   
   
   
   
6. Julius is steeds met hart en ziel bij het specialistische werk van PostNL betrokken geweest. Hij blijft niet als een gefrustreerde en mokkende persoon achter. Integendeel. Hij geeft zelfs over de ‘na-Julius-periode’ nog een opsomming van voorwaarden, waaraan de uit te geven nieuwe postzegel zouden moeten voldoen:
   1. De vormgeving van de postzegel zal weer tot kunst verheven moeten worden.
   2. Aanmerkelijk minder postzegelemissie-uitgaven per jaar.
   3. De postzegel meer bijzonder en buitengewoon maken in aanmerkelijk kleinere oplagen.
   4. Pas dan is het ook voor het postbedrijf gerechtvaardigd er meer voor te vragen.
      

De gevolgen van de ommekeer

• Na het lezen van het opzienbarende interviewverslag ‘De Nederlandse postzegels na Julius?’ ben ik er stellig van overtuigd dat er een hele nieuwe koers gevaren gaat worden na september 2017 (zie volgende aandachtspunt) bij PostNL, betreffende de uitvoering en vormgeving van nieuwe postzegels (populaire, ‘zoet gevoicede’ postzegels van laag niveau). De verpakking wordt voortaan belangrijker dan de inhoud!
• Omstreeks september zal PostNL het kind met het waswater weggooien. De periode van het ontstaan (ontwerp) tot en met de druk & uitgifte van een postzegel bedraagt ongeveer negen maanden. Met andere woorden de kinderpostzegels 2017 zullen het wellicht voor het eerst zonder de creatieve geest van Julius Vermeulen moeten stellen. De afstandelijke (letterlijk bedoeld) en zelfstandige status van deze Dienst is jaren geleden al verdwenen. De Dienst is in het hoofdgebouw van de posterijen terecht gekomen. Per 1 januari 2017 is het zelfs verdwenen!
  
  
  
• Toen Vermeulen in 1989 bij PTT Esthetische Dienst, afdeling ‘Kunst & Vormgeving’, ging werken, was het ontwerpen van postzegels nog een heel voorname en exclusieve opdracht. De postzegel was nog een echte cultuurdrager. De Directeur-Generaal van de PTT tekende nog persoonlijk voor een postzegelemissie, naderhand nam de Directie-Voorzitter het stokje over. Tegenwoordig worden deze activiteiten door managers van diverse PostNL-afdelingen uitgevoerd.
• De PTT-ontwerp- en begeleidingsafdeling bevond zich nog niet in het PTT-hoofdkantoor, maar zetelde destijds in een gebouw aan de Zeestraat (o.l.v. Oxenaar met talrijke medewerkers). Geografisch ver verwijderd van het Haagse PTT-hoofdkantoor.
• De naamsverandering van de postzegelvormgevingsdienst van PostNL van ‘Kunst en Vormgeving’ in ‘Visuele Communicatie’ (o.l.v. visueel adviseur Julius Vermeulen) geeft de verandering van de bedrijfscultuur al aan, die onder de steeds toenemende invloed van de Marketing Dienst is gestart. Het accent op de kunstzinnige uitvoering van de postzegel is verlaten. Het aanbrengen van verbindingen en contacten, bruggen-slaan krijgt de voorkeur, dat uitgevoerd dient te worden met eenvoudig ogende en doeltreffende postzegel-reclame-afbeeldingen. De meerwaarde-vermindering van de postzegel (verarming / degradatie) is dus al in een veel eerder stadium begonnen!

Devaluatie vormgevingsbeleid PostNL

Door de nieuwe visie en beperkte inzichten van PostNL zal het meesterschap in de vormgeving van postzegels bij PostNL niet meer tot uiting komen. Het verhaal-achter-de-postzegel zal ongetwijfeld ontbreken of inhoudelijk bijzonder vlak en mager zijn. Aan het ‘bijzondere-en-buitengewone’ van de postzegel zal geen aandacht meer besteed worden door de toekomstige, minder professionele ontwerpers.

Tweedeling bij verzamelaars

Toch zullen veel verzamelaars zich over deze inhoudelijke devaluatie van de postzegel helemaal niet druk maken. Zij kijken alleen maar naar de buitenkant van de postzegel met vooral de gemakkelijk te herkennen vaktechnische eigenschappen. Aan de geïncorporeerde boodschap van de postzegel schenkt de doorsnee verzamelaar volstrekt geen aandacht:

Bij het scheiden van de markt heeft Julius omtrent ‘bloot-op-de-postzegel’ met de emissie ‘Mode & Muze’ een voor hem hoogstaand doel weten te bereiken.
De zienswijze over ‘bloot-op-postzegel’ van ontwerper Tom of Finland (met homoseksualiteit als thema) kan in ons ruim denkende land toch nog niet door de beugel.

• Voor de verzamelaar, die nuchter, dus zakelijk-afstandelijk bij de postzegel betrokken is, verandert er weinig of niets. De verpakking is voor hem belangrijker dan de inhoud.
• Maar voor de verzamelaar met de reactie “Door de postzegelblog-artikels gaat inhoudelijk dikwijls een ‘wereld-achter-de-postzegel’ voor mij open” verandert er wel veel. Deze persoon, die inhoudelijk gevoelsmatig bij de postzegel betrokken is, biedt het verarmde en uitgeklede vormgevingsbeleid weinig aantrekkelijks. De mogelijkheid om oog voor de innerlijke boodschap van de nieuwe postzegel te krijgen, wordt hem ontnomen. Hij is uiteraard niet tevreden met de koerswijziging, de devaluatie en de nieuwe aanpak van PostNL, waarbij weinig professionele personen het gezicht van de postzegels voortaan zullen bepalen. Jammer voor hem en de schoolverlaters van het voortgezet onderwijs, die via de vakken tekenen, handvaardigheid en/of textiele werkvormen esthetische vorming (kunstonderwijs) hebben genoten en hun kennis voortaan niet meer kunnen toepassen op en toetsen aan nieuwe postzegels.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(8 stemmen, gemiddeld: 3,38 uit 5)

Laden...