Door de snelle uitbreiding van het spoorwegnet nam ook het vervoer van pakketten met poststukken toe. En vanwege de economische groei werd snelle postverwerking steeds belangrijker. De spoorwegen besloten daarom samen met de Posterijen om speciale wagons in dienst te stellen om in deze wagons niet alleen post te vervoeren, maar ook om post te sorteren en stempelen. Daarvoor werden poststempels gebruikt waarin een spoorwegtraject was opgenomen. Zoals bijvoorbeeld het spoorwegtraject Amsterdam-Rotterdam. Vier dagtekeningstempels werden op 9 november 1870 in gebruik genomen. De karakters waren: 1, 2, 3 en 4 en A, B, C en D, ’ter aanduiding van de trein, waarop de conducteurs op den Hollandsche Spoorweg dienst doen’. Men maakte gebruik van treinen die tijdens de normale dienstuitvoering voor personenvervoer reden.

De toename van het aantal poststukken en om nog meer tegemoet te komen aan de eisen van postverzenders en -ontvangers, werd besloten nachtoposttreinen te gaan exploiteren. Op het traject Amsterdam-Rotterdam werd met ingang van 1 april 1905 de eerste nachtposttrein ingezet. Ook in deze treinen werd post gesorteerd en gestempeld. Om aan te geven dat van de nachtposttrein gebruik moest worden gemaakt werden op de postkantoren die aan de spoorlijn lagen, de stempels voorzien van een zogenoemd nachtuur karakter. Dat karakter bestond uit de uren 12-2 met de letter V, ofwel de nacht van 12 tot 2 uur. Daarmee werden de poststukken gestempeld die daarna in de trein werden overgedragen aan het dienstdoende personeel.

Als de trein weer terug ging werd het karakter 2-6 V gebruikt ofwel de nacht van 2 tot 6 uur in de morgen. Nachtuur karakters werden gebruikt in de grootrondstempels van postkantoren die correspondentie meegaven aan of ontvingen van de nachttreinen op het traject Amsterdam-Rotterdam-Dordrecht, heen en terug. De grootrondstempels werden vanaf 1905 geleidelijk vervangen door zogenoemde langebalk typenraderstempels. Ook deze stempels waren geschikt om nachtuur karakters weer te geven.

De langebalk typenraderstempels hadden radertjes waarop de uurindeling per uur was aangebracht. Dus de nachttrein werd aangegeven met 12-1V. Een mooi voorbeeld van het gebruik van een dergelijk stempel is te zien op de prentkaart die werd verzonden vanuit ’s-Gravenhage naar Velsen.

Deze kaart werd door een stempelmachine van een afdruk voorzien, maar verkeerd! De postzegel werd niet geraakt. De verzenddatum was 14 juli 1911 en de kaart werd gestempeld met de uurkarakters 9-10N ofwel tussen 21.00 en 22.00 uur.

Dit werd opgemerkt toen de kaart werd gesorteerd in het postkantoor te ’s-Gravenhage en daar werd de postzegel alsnog gestempeld met het handstempel nummer 13 met het uurkarakter 12-1V. Bij aankomst werd de kaart voorzien van een afdruk van het langebalkstempel Velsen nummer 2 met de datum 15 juli 1911 met uurkarakter 6-7V. En de kaart ging daarna met de eerste postbestelling mee met besteller nummer 3, dat te zien is aan de afdruk van bestellerstempel A 3. Het postkantoor Velsen had in 1911 vijf of zes postbestellers in dienst met vijf postbestellingen per dag! Dat was nog eens service. En of de kaart belangrijk was? Ik weet het niet, want er staat geen duidelijke boodschap op. Of wel voor de geadresseerde? In elk geval is het een mooie prentkaart met een afbeelding van het Paleis Noordeinde in ’s-Gravenhage. Zonder hek en met het standbeeld van Willem van Oranje op de oorspronkelijke plaats. Het plaatje moet dan ook vóór 1883 zijn vervaardigd, omdat toen het standbeeld naar achteren werd verplaatst om meer ruimte te maken voor het verkeer. Toen werd ook de beroemde kastanjeboom geplant die de naam kreeg van ‘postzegelboom’ omdat dit de plek werd waar verzamelaars hun zegels konden ruilen, kopen of verkopen. Rond de stam van de boom waren zitbankjes geplaatst. De boom werd in 1990 in opdracht van de PTT gerestaureerd.

Stempelafdrukken met nachtuur karakters komen niet zo veel voor, ze zijn zelfs vrij zeldzaam. Dus kijk eens goed in uw verzameling. En heeft u een of meer van dergelijke afdrukken gevonden? Meld het dan op Postzegelblog! Alvast veel zoekplezier gewenst.

Kijk in onze catalogus voor meer postzegels
• Historisch • Nederland

Nieuwsgierig naar de nieuwste postzegel- en postzegelproducten?

(3 stemmen, gemiddeld: 5,00 uit 5)

Laden...